KAPADOKYA'DAN ÇIKMIŞ ORTODOX DÜNYASINA IŞIK VEREN BAŞKA BİR AZİZ NAZİANZUS'LU İLAHİYATÇI GRİGORİOS (329-390)
MEHMET BİLDİRİCİ
Biz Müslüman Türklerin 1071 yılından başlayarak Anadolu'ya gelişi ile eski din ve kültürlerin yerini Müslümanlık almıştır. Türk devletlerinin kurulması ile Ortodokslar azınlığa düşmüş ve Cumhuriyet kuruluşuna kadar hep yaşamışlardır. Bugün onlar Türkiye'de çok önemsiz bir azınlıktır. Ancak Yunanistan, Rusya ve Amerika'da yaşamaya devam etmektedir.
Bizler onların eski yurdunda yaşamaktayız. Bu Anadolu insanlarının başarıları bizlere gurur vermelidir. Bu gün ekonominin can damarı turizm sektörü onların bıraktıkları eserlerinin kalıntılarını görmek için gelen turistleri oluşturmaktadır.
Nazianszos'lu İlahiyatçı olarak bilinen GRİOGORY 329 yılında Niğde ilinin Arianzos (Bugün Sivrihisar) köyünde doğmuştur. Babası sapkın kabul edilen bir tarikata (Hypsistarii) mensupken eşinin diğer bir deyişle Gregorios'nun annesinin etkisi ile Hıristiyan olmuştur.
Önce Kayseri (Caesera), İskenderiye (Alexandria-Mısır), Keserya (Caesera-İsrael) ve Atina'da pagan eğitimi görmüştür. Kayseri ve Atina'da daha sonra çok yakın ve dava arkadaşı olacak bir önceki yazımızda konu ettiğimiz Kayserili Basilious ile tanışmıştır..
Ziyaret etme fırsatı bulduğum Keserya (Kayseri ile aynı ismi taşıyan Caesera) İsrail'de Akdeniz sahilinde kurulmuş çok büyük bir kent olup Roma döneminde yaptırılmış mühendislik harikası sukemerleri vardır.
Grigorios 356 yılında Atina'dan memleketine dönmüş, Nazianzos'a yerleşmiş ilk vaizini burada vermeye başlamıştır. Ortodoksluk tarihinde Grigorios of Nazianzos veya İlahiyatçı olarak bilinir. Ömrünün büyük bir kısmı burada geçmiştir.
Nazianzos ismi Cumhuriyet dönemine NENEZİ olarak gelmiş olup bugün Niğde ili Çiftlik ilçesinde Bekâr Sultan köyüdür. Bu yerde o çağlardan önemli tarihi kalıntılar bugüne gelmektedir.
Ben 1990'lı yıllarda "Konya Tarihi Su Yapıları" kitabımı hazırlarken Devlet Su İşleri 4. Bölge Müdürlüğünde çalışıyordum. Devlet Su İşleri imkânları o zaman ki Bölge Müdürü Sayın Feyyaz Akalın'ın desteği bu bölgeyi de inceledim. Bekâr Sultan levhasına saptığımda köylü bir kadına sordum. Bekâr Sultan'a buradan mı gidilir diye sordum. Heyecanla NENEZİ mi? dedi.
Bu bölgede ki yerleşim yerlerinin genelde üç ismi oluyor. İlk orijinal isim NAZIANZOS, bunun kökeni bilinmiyor. Bu isim döne döne NENEZİ haline dönüşmüş, ilk isim belki Grekçe, ama NENEZİ hiçbir dilde anlamı olmayan bozma (sarhoş) bir kelimedir. Cumhuriyet döneminde ise yerin tarihi ile hiç ilgisi olmayan Bekâr Sultan konmuştur. Ama orada yaşayan halk daima NENEZİ demektedir.
Bölgede pek çok yerde hizmetleri olmuştur. Bunlardan biri de Niğde'nin Gölcük ilçesine bağlı eski ismi SASİMA olan Hassaköy'dür. Çok önemli bir yerleşim olan Sasima'da çok eski dönemlerden kalma çok büyük bir kilise bulunmaktadır. Yazdığı kitaplarda buradan bahseden Grigorios "Ağaçsız kupkuru bir yerdir, benim Sasima'm demektedir.
Grigorios ile görev yaptığı, ve onun adına yapılmış ve halen camiye çevrilen bir kilisenin bulunduğu Aksaray Güzelyurt'tur (Eski ismi Kalvari-Gelveri). Burada da turistlerin en önde ziyaret ettikleri pek çok oyma kilise yer almaktadır.
Buradan Lozan anlaşması ile Yunanistan'a göç eden Gelveri'liler Kavala'ya 20 km uzaklıkta NEA KALVARİ isimli köye yerleşmişlerdir.
Kapadokya kültünün en iyi temsil edildiği köyde Grigorios adına halen ibadete açık kilise bulunmaktadır. Bir turla katıldığım Yunanistan'da Nea Kalvari'de mola verdik, ama köyün içini görmek kısmet olmadı.
İlahiyatçı Gregorios Ortodokslar için çok önemli bir kişidir. Ben çok kısa özetlemeye çalıştım. İnternette İngilizce bölümünde onlarca sayfa bilgilere ulaşmak kabildir. Ben Konya ve Kapadokya'da onunla ilgili anılara değinmek istedim.
Daha sonra 381 yılında İstanbul'da toplanan ilk dini konsülde (toplantı) çok etkili olmuştur.
Aziz Grigorios'un daha sonra Kapadokya'ya döndüğü ve orada öldüğü bilinmektedir.
Yazıya Nazianzos'ta (Nenezi-Bekar Sultan)'da eski bir yapıdan taş işlemeleri ve Aksaray Güzelyurt'ta (Gelveri) onun adına yapılmış ve halen cami olan yapının fotoğrafı eklenmiştir.