KAZI BAŞKANI REHBERLİĞİNDE STRATONİKEİA GEZİSİ
Değerli okurlar, izin alıp çıkabildiğimiz sürece çevremizdeki ören yerlerini gezip/inceleyip sizlere tanıtmayı sürdüreceğiz. 2000' li yılların başında Yatağan'da iki yıla yakın görev yapmış ve birçok kez antik alanı gezmiş ve görmüştük. Ancak o zamanlar henüz yazmıyorduk. 2021 Nisan başında son kez geldiğimizde ören yerinde birçok yeniliklerin olduğunu ve bu çalışmaların sürdüğünü gözlemledik. Alana girdiğimizde girişin ücretsiz olduğunu öğrendik. Girişteki görevliye Kazı Başkanı Bilal Bey'in burada olup olmadığını sorduk. Burada olduğunu söyledi. Biz de mümkünse kendisiyle görüşmek istediğimizi söyledik. Hemen kendisine ilettiler, daha biz caminin yanına varırken arkamızdan yetişip Bilal Hoca'nın bizi beklediğini söylediler. Dönüp kazı binasındaki yerine vardığımızda Sayın Prof. Dr. Bilal SÖĞÜT, bizi çok samimi bir şekilde karşıladı ve hemen içeriye aldı. Hocam bize bir yandan çay söylerken biz de kendisine önce kendimizi takdim etmek için Köyceğiz Gazetesi ve Muğla Devrim'de yazdığımızı, tarih ve Arkeolojiyle ilgilendiğimizi, ören yerlerini gezip yazdığımızı söyledik. Hocam da bize "İsminizi bir yerlerden anımsıyorum, bana yabancı gelmedi" dedi. İlgimizi görünce hemen bize "MİMARİ HEYKEL VE KÜÇÜK BULUNTU ARAŞTIRMALARI" adlı kitabı ile "GİBYE(YEŞİL BAĞCILAR)kitaplarını imzaladı. Biz de O'na kendi çalışmalarımız olan kitaplarımızı imzaladık. Biz Hocamız' a buradan sonra Lagina' yı da gezip oradan da Çine'de GERGA' ya gideceğimizi söyleyerek acele ettiğimizi belirttik. Sayın Hocam, Kazı Başkanlığını ve Profesörlüğünü unutup sanki oranın bir çalışanıymış gibi önümüze düşerek adım adım ören yerini bize gezdirdi ve her adım başında durup harabelerle, yapılarla, yenileme çalışmaları ile ilgili açıklamalar yaparak bizi bilgilendirdi. Bizim ören yeri ili ilgili bütün sorularımıza hiç yüksünmeden gerekli açıklamaları yaptı.
STRATONİKEİA-4 MİMARİ, HEYKEL ve KÜÇÜK BULUNTU ÇALIŞMALARI adlı çalışmada Hocam' ın adı "EDİTÖR" olarak geçiyor. Bu araştırma kitabının içinde 20'nin üzerinde tek ya da ikili çalışma yapanların adları ve yaptıkları araştırmalar ile ilgili makaleleri/bilimsel yazıları yer alıyor. Bilal Hocam, bu kitabın ÖNSÖZ' ünde şöyle yazıyor: "Antik dönemlerden günümüze kalıntıların ve yapıların bulunduğu STRATONİKEİA antik kentinde ve LAGİNA kutsal alanında kalabalık bir ekip ile arkeolojik kazı, araştırma, konservasyon, restorasyon ve çizim çalışmaları yanı sıra ortaya çıkarılan kalıntı ve eserler ile yapılan tespitlerin araştırmacı ve bilim camiasına duyurulması çok önemlidir. Bu sayede yapılan çalışmaların bilinirliği artmakta, daha geniş bir kitlenin ele geçen buluntu ve yapılan tespitlerden yararlanması sağlanabilmektedir. Yapılan çalışmalarda doğru tespitlerin uzmanları tarafından ortaya konulması ve değerlendirilmesi amacıyla kalabalık bir ekip ile çalışmalar yürütülmektedir. Kentte yapılan çalışmalara katılan araştırmacıların yazıları daha önceki kazı bandlarında olduğu gibi tek, iki veya çok yazarlı olarak yayımlanmaktadır. Bölümlerden oluşan ve ilk yayımlanan STRATONİKEİA ÇALIŞMALARI 1: STRATONİKEİA ÇEVRE ARAŞTIRMALARI, kitabında olduğu gibi ayrı yazılardan oluşmaktadır. STRATONİKEİA ÇALIŞMALARI-4:MİMARİ, HEYKEL ve KÜÇÜK BULUNTU ARAŞTIRMALARI kitabı da benzer çalışmalardan birisi olarak hazırlandı. Yazılar, son yıllarda yapılan araştırmaların sonuçları ve tamamlanan tezlerin bölümleri şeklindedir. Benzer şekilde yayınlara devam edilecek ve bu kazı bandı serisinin devamı olarak sizlerin hizmetine sunulacaktır. STRATONİKEİA ve LAGİNA' da yapılan çalışmaların tamamı Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Muğla Valiliği ve Pamukkale Üniversitesi ve Yatağan Kaymakamlığı tarafından desteklenmiştir. Tüm bunların dışında, bu kitabın basılması, Güney Ege Kalkınma Ajansı'nın desteklediği, Yatağan Kaymakamlığı'nın yürütücülüğünde yapılan proje ile gerçekleştirilmiştir. STRATONİKEİA için pek çok uygulamanın hayata geçirilmesini sağlayan bu projenin oluşmasında eş finansman desteği veren YTEÜAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Ceyhan SELDANLI ve Santral Müdürü Serdar TOPRAK' a teşekkür ederim. Muğla YİKOP ve GEKA üzerinden gelen STRATONİKEİA ile ilgili projelere desteğini esirgemeyen Sayın Valim Esengül CİVELEK' e şükranlarımı sunarım. Ayrıca, bu GEKA projesinin hazırlık sürecinden itibaren her aşamasını takip ederek yanımızda olan ve kentteki tüm çalışmalarımızda bizim heyecanımızı, başarımızı ve mutluluğumuzu paylaşarak her zaman destekleyen Yatağan Kaymakamı Sayın Hayrettin ÇİÇEK' e ve yılın her ayında özverili bir şekilde çalışmalar yaparak kazı alanlarımızda arkeoloji ve korumacılık alanında fedakârca projelerin yürütülmesini sağlayan Arş. Gör. Tunç Sezgin ve tüm kazı ekibi arkadaşlarıma ve çalışanlara çok teşekkür ederim." Araştırma kitabına ilk makaleyi koyan Dr. Öğr. Üyesi Umay OĞUZHANOĞLU ise yazısına şöyle başlıyor: "Karia, Batı Anadolu Erken Tunç Çağı (ETÇ) araştırmalarının oldukça ihmal edilmiş bölgelerden biridir. Bölgede bu döneme ait izlerin keşfi 1800' lerin sonuna inmekle beraber, bu kesim sistemli arkeolojik kazı ve araştırmaların ilgi alanı dışında kalmıştır. Bu gün dahi bölgenin ETÇ Kültürüne ait bilgilerin büyük kısmı, kurtarma kazılarına ya da müzelere satın alma yoluyla kazandırılmış materyale dayanmaktadır. Bu durumun dışında kalan en önemli örnek, ETÇ mezarları uzun yıllar önce kazılıp yayınlanmış olan İASSOS' tur. Ancak gerek İASSOS verileri gerekse kurtarma kazılarının sonuçları ve müze koleksiyonlarındaki buluntular, bölgede oldukça güçlü bir ETÇ varlığının kanıtı durumundadır. Kıyısal Karia, Güney Batı Anadolu' nun lokal kültürlerinin yanında bazı KYKLAD etkilerinin de Anadolu' da en yoğun izlenebildiği kesimdir. İç kesimlere gelindiğinde ise, özellikle ETÇ 2'de bu makalenin yazarı tarafından "Yatağan-Milas Kültürü" olarak adlandırılmış olan yerel kültürün ağırlığı söz konusudur. Ören yerine girerken karşımıza çıkan ilk tabeladan şu bilgileri ediniyoruz: ANTİK KENT KAZILARI ve TARİHSEL SÜREÇ: " Karia bölgesinin iç kesimindeki kentlerden birisi olan STRATONİKEİA, Muğla ili, Yatağan ilçesi, Eskihisar mahallesindedir. Ancak kentte ilk bilimsel kazılar, 1 Ağustos 1977 tarihinde Prof. Dr. Yusuf BOYSAL başkanlığında bir ekip tarafından başlatılmıştır. Bu ekibin çalışmaları 1999 yılana kadar sürmüştür. Daha sonra 2003-2006 yılları arasında ise Prof. Dr. M. ÇETİN ŞAHİN başkanlığında bir ekip burada araştırma, kazı, konservasyon ve restorasyon çalışmaları yürütmüştür. Yerleşimin olduğu alan ve çevresi Hititler Dönemi'nde ATRİYA olarak bilinmektedir. Antik yazarlardan HEREDOTOS (V-118), STRABON (XIV.II.25), PAUSANİAS (5.21.10) ve Bizantion' lu STEPHANOS (Ethnika, 696)' nın verdiği bilgilere göre; Arkaik ve Klasik dönemlerde buradaki yerleşimin adı sırasıyla; KHRYSAORİS, İDRİAS ve HEKATESİA olmalıdır. M.Ö.281 yılından sonra kısa bir süre içinde SELEUKOS Kralı 1. ANTİOKHOS tarafından önceden üvey annesi ve sonradan eşi olan STRATONİKEİA adına bu kentin adı STRATONİKEİA olarak değiştirilmiştir. Türk döneminde ise kentin adı ESKİHİSAR olmuştur. En yoğun imar faaliyetini M,Ö. 4. Ve 2. Yüzyılda yaşamıştır. Sonrasında erken İmparatorluk Dönemi ve M.S. 2. Yüzyıldaki yapılaşmadan en iyi şekilde yararlanmasını bilmiştir. Mimari buluntulara göre kentte M.S. 4-5. Yüzyıllarda yeni bir imar faaliyetinin gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır. M.S. 7. Yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren büyük bir küçülmenin olduğu antik kentte, Doğu Roma Dönemi yerleşimi M.S. 13. Yüzyıla kadar devam etmiştir. STRATONİKEİA ve çevresinde Beylikler Dönemine ait buluntular, M.S. 13. Yüz yıldan itibaren ele geçmeye başlamakla birlikte İlk Türk yerleşimine ait izler, 14. Yüz yıla kadar gitmektedir. Bazıları günümüze kadar ulaşmış olan M.S. 19. Yüzyıl ve sonrasına tarihlenen köyde zenginlere ait gösterişli evlerin olduğu bilinmektedir. Bu gün Eskihisar Köyü tamamen yeni yerleşim alanına taşınmış olmasına rağmen halen daha antik kent içindeki evlerinde oturan aileler bulunmaktadır. Antik yazarların dışında 17. Yüz yıldan itibaren Evliya Çelebi ve kente gelen diğer seyyahlar yerleşimde bulunan kalıntılar hakkında önemli bilgiler vermişlerdir." STRATONİKEİA ile ilgili yazımız sürecek. GELECEK YAZILARDA BULUŞMAK UKUDUYLA.