PATARA'DA ANTİK TİYATRO ve ODEİON
Değerli okurlar, uzun zamandır niyetlendiğimiz PATARA' ya sonunda aracımıza atlayıp gittik ve yeteri kadar fotoğraf ve bilgiyle döndük. Türkiye' de gördüğüm kumsalların en güzeli burada. Neyi esas alıyorlarsa kumsalın uzunluğunu 18,19, 20 km diye gösteren kaynaklar var. Genişliği de 7-800 metre kadarmış. Önce kumsala kadar uzanıp Arşipel' in masmavi sularını ve kıyısında uzanan altın renkli kumullarını fotoğrafladık. Daha sonra dönerek antik yapıların bulunduğu alana duhul eyledik ve aracımızı uygun alana park ederek özel yollarla antik yapılara kavuştuk. Karşımıza çıkan ilk yazılı açıklama TİYATRO: "Kent merkezinin güney ucundaki KURŞUNLU Tepenin rüzgâra karşı korunaklı güney yamacında bulunuyor. Tiyatronun özünü oluşturan ve yarım daireyi biraz aşan 80.00 metre çapındaki koilon (oturma yuvarlağı), her iki ucunda da kule gibi görünen güçlü duvarlarla desteklenmiştir. Yaklaşık 6000 kişinin oturabileceği cavea, bir diazoma (açık koridor) ile ayrılmıştır. Bu diazomada sıralanan koltuklarda kentin ileri gelenleri oturmuştur. Tiyatro, üst bölümde 14, alt bölümde 23 ve biri de tasarlanmış olarak 38 oturma sırasına sahiptir. Seyircilerin güneşten korunması için bezden gölgelikler kullanılmıştır. CAVEA, altta 9 merdivenle sekiz dilime (kerkides) ayrılmıştır; bu dilimler üstte kendi içlerinde bir kez daha bölünürler. Üst bölüme ayrıca doğu ve batı yanlardan merdivenle girilen üstleri tonoz örtülü koridorlardan da ulaşılabilir. Oturma sıralarının en üstünde, koilonun orta aksında bir tapınak konumlanmıştır. Bir Tanrıya ya da İmparator kültüne adanan bu tapınak, Patara Tiyatrosundaki önemli uygulamalardan biridir.
41.50 m uzunluğunda ve 6.50 m genişliğindeki sahne binası bağımsız ve altta bir hyposkenion da olmak üzere iki katlı olarak tasarlanmıştır. İç duvarın cephesini bezeyen görkemli mimari yapılanmanın (skene frons) önünde oyunların sergilendiği bir sahne (logeion) yer alır. Sahne binası ile oturma yeri arasında kalan yuvarlak alana (orkhesra) giriş, hem yanlardan, hem de sahne binasının dış yüzü ortasında açılmış özel bir kapıdan sağlanır. Kuzeye dönük bu cephe, hareketli mimarisi ve başta sütunlar olmak üzere diğer süsleyici unsurlarıyla tiyatro mimarisinde çok az görülen bir uygulamanın özgün örneklerindendir.
Tiyatro, büyük olasılıkla MÖ 2. yüzyılda ya da en geç MÖ 1.yüzyıllar içinde yapılmıştır. Polyperkhon yazıtından anlaşıldığı üzere İmparator TİBERİUS döneminde onarım görmüştür. Doğu dar cephesinde yer alan anıtsal yazıta göre sahne binasının yapımına MS 126 yılında ölen O. Vilius Titianus başlamış, kızı Vilia Procula ise MS 147 yılında tamamlamıştır. Vilius Titianus ile eş zamanlı olarak Tib. Claudius Flavlanus Eudemus adlı Patara vatandaşı da tiyatronun caveasında üst bölümü eklemiş, köşe destek kuleleri ile tapınağı yapmıştır. Erken Doğu Roma Dönemi' nde ise oturma sıraları ile orkhestra arasına ikinci kez kullanılmış malzemelerden bir duvar örülerek ortadaki alanda gladyatör ve vahşi hayvan dövüşleri yapılmıştır." Demek ki tiyatro gibi özel ve önemli bir sanat ile vahşi oyunları aynı yerde icra edebilmişler. Biz Hanımla girilebilen ve gezilebilen her yerini gezip fotoğraflıyoruz. Genelde oturma yerleri çoğunlukla restore edilmiş. Anca sağ ve sol yanlardaki oturma bölümünün üst kısımlarındaki oturma yerleri ve bölümleri henüz yeterince ayağa kaldırılamamış. Dış destek duvarları da henüz yeterince toparlanamamış. Ama yine de bu yıl bunca sosyal etkinliğe ev sahipliği yaptığına göre genelde epeyce bir toparlanmış. Yapının dış duvarlarında bu etkinliğin izleri duruyor: Başta büyük bir Türk Bayrağı nazlı nazlı salınıp duruyor. Hemen yanında T.C. KÜLTÜR ve TURİZM BAKANLIĞI amblemi yer alıyor. Onun yanında da büyük boylarda "2020 PATARA YILI" yazıları ve fotoğrafları yer alıyor. Duvarların üzerinde uygun fotoğraf kareleri ararken binlerce yıllık dev taşların arısındaki yarıklardan ve boşluklardan pembe pembe siklamenlerin fışkırdığını görüyor ve fotoğraflıyoruz. Tiyatrodan ayrılarak "LİKYA BİRLİĞİ MECLİS BİNASI' na yöneliyoruz. Burasının restorasyonu "TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ TARAFINDAN GERÇEKLEŞTİRİLMİŞTİR." Daha bu yapıya girmeden binanın önünde 1.60 m ile 1.70 m boylarında 10 adet dördül mermer yazıtlar sıralanmakta. Baştan 1. Yazıtta şu açıklamaları okuyabiliyoruz: "PATARA HALKININ MARKUZ ANTONİUS İDAGRAS' I ONURLANDIRMA YAZITI" "Patara Halkı; onurlandırılmasına ilişkin dilekçe halktan gelmek suretiyle, Antipatros oğlu, Roma ve Patara vatandaşı Markus Antonius İdagras' ı onurlandırmıştır. O ki; tüm LYKİALILAR içinden (seçilerek ), LYKİA BİRLİĞİ'NİN Başkomutanlığını yapmış, şehir halkı adına ve LYKİA' lılar adına (Roma) İmparatorlarına elçiler gönderilmesi görevini üstlenmiş, (İmparatorlardan) Birlik yararına ayrıcalıklar elde etmeyi başarmış ve altı yüz vatandaşın, askerlik hizmetinden muaf tutulmasını sağlamış; NEMEA Şenlikleri'nde ve Argos' taki HERA ŞENLİKLERİNDE gençler Pankration Yarışlarını kazanan ilk LYKİA' lı olmuş; dört yılda bir LYKİA Birliği tarafından düzenlenen Leto Şenlikleri' nde ve Rhodos' taki Roma Şenliklerinde gençler Pankration Yarışları' ında (birinci olmuş), daha başka kutsal ve taç kazandıran yarışmaları da kazanmış olup (işte şimdi) altından bir taç ve tunçtan bir heykel ile onurlandırılmıştır. Atalarından gelme şerefli ve asil bir kişiliğe sahiptir" denilmekte. Daha sonraki yazıtlarda Meclis Üyelerinin listesi, Eyalet Valisinin onurlandırma yazısı, LYKİA Birliğinden bir başka vatandaşın onurlandırma yazısı, Patara Şehrinin Eyalet Valisine onurlandırma yazıtı, LYKİA Birliği' nin yine bir başka vatandaşı için diktirdiği yazıtlar şeklinde devam ediyor. Son yazıt için şu not düşülmüş: "Bu yazıt Mimar DİONYSİOS' un mezar yazıtıdır. "
"Athena' nın her türlü hüneri vardı ben DİONYSİOS' ta
Yabancı Patara toprağı şimdi aldı bırakmaz beni
Memleketimse kaldı üzüm bağlarıyla kaplı Tmolos' ta
Yine de benden sonra söylerler ismimi
Derler ki "Odeion' un geniş çatısını konduran usta!"
Yazıtlardan sonra içeriye giriyoruz. Aaaa!! Burada da yerlerde cam döşemeler var. Alıştık artık. Neden? Diye dikkatle ayaklarımızın altındaki döşemeye baktığımızda tabanın incecik mermer kaplamalarla bezendiğini görüyoruz. Bu camlar onları korumak içinmiş. Ama ODEON tertemiz, pırıl pırıl ayağa kaldırılmış, bembeyaz mermerlerle döşenmiş, çevre duvarları, giriş çıkışları onarılmış caveanın ortalarında üç dört kişilik bir oturma grubu yer alıyor. Hakem Heyeti' nin yeri olmalı...
NOT: Şadan Hocam' a antik kent fotoğrafları göndermiştik. O da hemen " Patara' ya Mettius Modeston popülasyonundan (anıtsal kapı) gireceksiniz. Kumsalda benim ayak izlerimi izleyin. Sevgim var sevilecek; güzellik var görülecek" Diye yazmış. Tiyatro fotoğrafı göndermişiz. "Evet. Üzerinde Roma Valisinin adı yazılı TİYATRO KUMLA DOLU İDİ. Ben söyledim; siz geleceksiniz diye. Kumullara Kıbrıs (kum) akasyası dikmiştim büyümüşler mi?!" diye soruyor. Biz de "Hocam, akasyalarınız büyümüş ama o kadar çok iz varki kumullarda sizin izlerinizi seçemedik!" diye yanıtladık. Patara' yı bitirip LETOON' a doğru gitmekte olduğumuzu yazınca Hocam da "Ovagelemiş' ten Kumluova' ya doğru 19 km." diye yazmış. "Üçlü: Letoon, Xanthos, Patara." bilgisini de eklemiş. Çünkü LETOON, Kumluova' da...
SÜRECEK.