Değerli okurlar, Geçen hafta yazmıştık. Yamaç Evlerine giriş ayrıca ücrete tabi ve 45 lira idi. Ancak bizim gibi Güngörmüşlere ücretsizdi. Hanım dışarıda beklerken ben daha önce de gördüğüm bu bölüme girerek inceden inceye gözlemledim ve ilgimi çeken tüm ayrıntıları ve evlerin tabanlarındaki mozaikleri, yan duvarlardaki mermerden kesme doğal desenli duvar kaplamalarını ve yazılı levhaları tek tek fotoğrafladım. Şadan Hoca' m bu evlerin Romalı zenginlerin villaları olduğunu belirtmişti.
İ.Ö.133 yılında Bergama Kralı 3. Attalos öldüğünde vasiyetiyle Krallığı Roma Halkına bırakır. CİVİTAS LİBERA statüsüyle vergi ödemekten muaf tutulmuş Efes Kenti de böylelikle Roma' nın Asya Eyaletinin bir parçası haline gelir. Roma hâkimiyetinin tüm halk tarafından onay görmediğinin en iyi göstergesi Pontus' lu Kral 6. Mithridates eyaleti ele geçirmek istediğinde halkın sevinçle göstermiş olduğu destektir: eyalette yaşayan İtaliklere idam hükmü verilmiş, İ.Ö. 88 yılında yalnız Efes' te tek bir gecede 80.000 insan katledilmiştir. İsyanın bastırılmasıyla görevli Roma' lı General Cornelius Sulla, şehrin özgür statüsünü elinden alarak Efes' i yeniden vergi ödemeye mecbur bırakmıştır. İ.Ö. 33 yılında Marcus Antonius ile eşi Mısır Kraliçesi Kleopatra, kışı Efes' te geçirerek burada daha sonra Roma İmparatoru olacak olan Octavianus' un galibiyetiyle sonuçlanan Actium düzenlemişlerdir. Böylelikle Efes, Roma Döneminin daimi merkezi ve başkenti olur. Denize olan yakınlığı kenti Küçük Asya' nın ticaret Merkezi konumuna getirir. Efes limanı her türlü malın yüklendiği bir yerdir. Artemision' un arazilerinde tarım ürünleri yetiştirilip bunların ticareti yapıldığı gibi tapınak aynı zamanda kredi bankası ve hac yeri olarak da işlev görmekteydi. Planlı mimari projeler şehrin Romalı karakterini güçlendirmiştir. İ.S. 2. Yy da Efes gelişiminin doruğuna ulaşmıştır. Pek çok anıt bu parlak dönemin kanıtı durumundadır. Kentin zengin vatandaşlarının özel bağışları, hem halkın refahına hizmet etmekte hem de bu kişilerin hatırlanmalarını sağlamaktadır. İ.S. 230 yılından itibaren GOT akınları ve bir dizi depremin sonucunda (İ.S. 270 yılındaki felaketle doruk noktasına ulaşan belirgin bir ekonomik çöküş görülmektedir.) Artemision yağmalanmış ve tapınak yıkılmıştır. Yeniden yapılanma yıllarca sürmüştür. YAMAÇ EV:2 Bülbül Dağı' nın yamacındaki yerleşim izleri, Arkaik çağ' a (İ.Ö. 7./6. yüzyıl) kadar geri gitmektedir. O zamanlar bu alan mezarlık olarak kullanılmaktaydı. Helenistik dönemde yamaç, çok sayıdaki teras duvarlarıyla parçalara bölünmüş, daha sonra ise küçük ünitelerden oluşan, plansız bir yapılaşmaya maruz kalmıştır.
Yamaç Ev 2 günümüzde yaklaşık 4.000 m. karelik büyük bir ada (insula) (pek çok kişiye kiralanan bir ev) olarak tanımlanabilir. Üç teras üzerinde her birinin girişi ayrı ayrı altı farklı oturma birimi bulunmaktadır. Adanın her iki yanında 27,5 metrelik bir seviye farkını kapatan iki adet sokak bulunmuştur. Yamaç Ev 2' nin kuzey cephesi Kuretler Caddesi üzerinde bir sıra taberna (dükkân) ile sınırlanmakta, Efes şehrinin ızgara planına uyan Yamaç Ev caddesi de güney sınırı oluşturmaktadır. Erken Roma İmparatorluk döneminde inşa edilen oturma birimleri çok katlı, sıra sütunlarla çevrili, etrafında oturma ve ev idaresine yönelik çalışma mekânlarının gruplandığı birer merkezi avlu ile karakterize edilmiştir. Su ihtiyacı ve gideri kuyularla sağlandığı gibi, pek çok kola ayrılan bir kanal sistemi de mevcuttu. Evin resmi kabul salonu ve odaları zengin süslemelerle donatılmışken, mutfak ve tuvalet gibi evin çalışma ve kullanımına yönelik kısımları daha basit bırakılmıştır. Günümüze ulaşamayan, misafir ağırlama ve ziyafet amacıyla kullanılan üst katların özellikle lüks katlar olduğu düşünülmektedir. Çok sayıda ufak tefek ve tek tek onarımın yanı sıra Yamaç Ev 2' yi tümden etkileyen toplam dört ya da beş tane yapı evresi saptanabilmiştir. Bu yeniden Yamaç Ev 2' de şekillendirmelerde orta terastan iki adet oturma birimi (3 ve 5) yapılmış, bunun da ötesinde Oturma Birimi 4' ün toplam alanını hayli küçülten bir de kent sarayı(6) inşa edilmiştir. İ.Ö.3. yüzyılda art arda oluşan depremler sonunda Efes' in şehir merkezinde oturmak mümkün olamamıştır. Bu tahribat sonucunda evlerdeki eşya kısmen de olsa korunagelmiştir. Alanın yeniden tamamıyla düzenlenmesi ise ancak İ.S. 7. Yüzyılın başında gerçekleşmiştir. Roma Dönemi Evleri' nin üzerinde değirmenler, nalbantlar ve çömlekçilerin olduğu bir Erken Bizans Dönemi zanaatçılar mahallesi bulunmuştur.
OTURMA BİRİMİ 1- Burasının bu günkü görünüşü M.S. 3. Yüzyıldaki en geç dekorasyon evresini yansıtmaktadır. Yamaç Ev 2' de zemin ısıtması ve odanın kuzeydoğusunda bir küvetle donatılmış olan Hamam ile Tiyatro Odası' nda bulunan yüksek kalitedeki duvar resimleri eşsizdir. Bu resimlerin ortasındaki kısımda gerçek boyutta hizmetçi figürleri arasında tiyatro sahneleri betimlenmiştir. Üst kısımdaki resimlerden ise kuzey duvarındaki mitolojik resim günümüze ulaşmıştır.
OTURMA GRUBU 4: Burada Yamaç Ev 2' nin diğer oturma birimleri gibi bir peristyl avluya sahipti. Kuzeydeki oturma birimi 6' nın 8 ve 31 nolu odaların inşa edilerek genişletilmesiyle Oturma Birimi 4' ün yüz ölçümü küçülmüştür. Avlu ve buradaki havuz kaldırılarak yerine kapalı bir avlu yapılmıştır. Daha önce havuzun kenarında duran bir Artemis heykeli de 7 nolu odanın bir duvar nişine(boşluğuna) konmuştur.
OTURMA BİRİMİ 2: Burası da M.S. 3.Yy. da tümüyle tahrip olana dek Erken Roma İmparatorluk Dönemindeki temel planını koruyabilmiştir. Batıdaki girişten küçük bir peristyl avluya ulaşılır ve bunun batı kısmına M.S. 7. Yy. ın başlarında bir değirmen yapılmıştır. Merkezi peristyl avlunun etrafında ana ve yan odalar gruplanmış, güneyindeki lüks donatılmış bir oda ise misafir kabulü için kullanılmıştır. Kazılar sırasında 3. Yy. daki son oturma evresine ait çok sayıda eşya ele geçmiştir.
YAMAÇ EVDEKİ MOZAİKLER: Burası İmparatorluk Dönemine ait mozaik zeminlere sahip Türkiye' nin batısındaki en büyük yapıdır. M.S. 1.-3.yıllar arasına dek tarihlenen zeminlerin büyük çoğunluğu siyah-beyazdır ve geometrik desenlerle bezelidir. Bu da İtalya' daki mozaik sanatını belirgin bir şekilde yansıtmaktadır. Az sayıdaki renkli figürlü mozaik, Oturma Birimleri 2 ve 3' te bulunmaktadır.(Dionysos ve Medusa Mozaikleri, Aslanlı mozaik). Ayrıca bu evlerde pek çok kaliteli duvar resimleri de bulunmaktadır. Bilindiği üzere Yamaç Evlerinin üzeri tamamen sağlam bir çatıyla örtülmüştür. Ayrıca ziyaretçi yolları ve merdivenleri tamamen tırabzanlarla ve cam sera taban ve merdivenlerle donatılmıştır. Ziyaretçi yolları T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yaptırılmıştır. Yamaç Ev 2' deki resimlerin üzerine antik dönemde çizimler ve yazılar da kazınmıştır: Bunlar: Gladyatörler, hayvanlar, kişi isimleri, şiirler ve aşk ifade eden yazılar gibi. Haftaya SELSUS KÜTÜPHANESİ' inde buluşmak umuduyla.