BİTLİS GEZİSİ VE AİLESİ BİTLİS'Lİ BÜYÜK YAZAR WİLLIAM SAROYAN (1908-1981)
MEHMET BİLDİRİCİ
Anadolu insanların harman olduğu dünyaya ışık saçan kişilerin bolca olduğu bir coğrafyadır. Hem doğusu, hem batısı, kuzeyi ve güneyi pek çok uygarlığın izlerini taşır 1071 yılından itibaren ise Türk insanının kurduğu uygarlık hepsinin üzerine bir şal gibi örtülmüştür..
Bu yazımda is Doğu Anadolu'dan bir kent, aile kökeni Bitlis olan bir Amerikalı yazar konu edilecektir.
Elimde iki adet kitap var birincisi "TARİHİ KENTLER, BİTLİS VE MUŞ" 2016, 240 s , Aras yayınevi yayını, İngilizce'den çeviri. Diğeri Hrant Dink Vakfı yayını, WİLLIAM SAROYAN dene Aras yayını 2019 baskısı, 140 s
Bitlis Doğu Anadolu da Van Gölünün batısında Muş ile birlikte Ermeni kültür ve uygarlığının doğduğu illerden bazılarıdır.
Türkler 1071 de Anadolu'yu fetih etmeden önce Anadolu yaşayan halklardan biri de Ermenilerdir. Çok uzun süre Türklerle birlikte yaşamış, kültürleri ile mimarlık, el sanatları mutfak kültürü ile Türk kültürüne büyük katkıları olmuştur. Son yüzyılda ise bunlara tiyatro ve temaşa sanatı eklenebilir.
Ama yirminci yüzyıl başında siyasal çatışmalar olmuş acı olaylar ve zorunlu göçler meydana gelmiştir. Ama öte yandan bin yıl boyunca bilgi ve kültür alışverişi olmuş.
Ermeni uygarlığı bu son olaylar yüzünden yok mu sayılmalıdır? Ben daha serinkanlı düşünerek kültür ile kavgayı birbirinden ayırmalı, kültür tolere edilmelidir. Diğerlerinden dışlanmamalıdır diye düşünüyorum.
Türk öncesi Anadolu da Bitlis Pağeş, Muş ise Daron olarak isimlendiriliyordu.
WILLIAM SARAYON (1908-1981) 1908 yılında Amerika'da Kalifornia Fresno kentinde dünyaya gelmiştir. Babası Armenak Saroyan Doğu Anadolu Bitlis'ten 1905 yılında Amerika'ya göçmüştür. Annesi Takuhi Saroyan'da Bitlis'li Karaoğlanyan ailesindendir.
Saroyan Amerika'da bir göçmen ailenin doğan ilk çocuğudur
O yıllarda Van, Bitlis'ten Osmanlı Ermenileri kendi istekleri ile daha büyük kentlere göç etmişlerdir. ÇOK İLGİ ÇEKİCİDİR, OSMANLI BAŞKENTİ İSTANBUL İLE AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİNİ SEÇMİŞLERDİR.
Saroyan küçük yaşta iken babası ölür, annesi onları Yetimler Yurduna verir, ama daha sonra anneleri onları yanına alır. Saroyan iyi bir öğrenci değildir, çok çeşitli işler yaparak hayatını kazanır. Ama aklı fikri yazar olmaktır.
Nihayet bu fırsatı 1930'larda yakalar, zamanla Amerika'nın çok önemli yazarlar arasında yerini alır.
William Saroyan kısa hikâyelerin yazarıdır. Hikâyelerinde doğudan batı dünyasına göçen ailesinin yaşadıkları ve Ermeni kökeni ile olaylar konusudur.
William Saroyan 1964 yılında atalarının kenti Bitlis'i ziyaret eder, Bu Türk yazar ve romancıları arasında çok yankı bulur. Onlarla da tanışır.
William Saroyan 1981 yılında Amerika'da doğduğu kentte hayatını kaybeder.
William Saroyan'ın Türkçede de yayınlanmış pek eseri bulunmaktadır. Bazıları
PARİS-FRESNO Güncesi, 1967-1968 Çeviri Beril Eyüpoğlu
YÜREĞİM DAĞLARDADIR, 2003
YETMİŞ BİN SÜRYANİ, 2004
AMERİKA'DAN BİTLİS'E, 2008
2005 Yılında Van ilindeki Urartu Tarihi Su yapılarını yakından görmek ve incelemek için kendi imkânlarım ve kendi başına Van'a gittim. DSİ Müdür yardımcısı beni tanıyordu bana DSİ Misafirhanesinden yer ayırtmıştı. Cumartesi Akşamı önemli bir parti kongresi varmış, bir gece bir yerlere git dediler ve bana yardımcı oldular Bitlis Öğretmen Evinde yer ayırttılar. Ben Van gölünün güneyinden Bitlis'e gittim. Bitlis bir vadinin içinde sıkışmış yanlarında şahane kâgir konakların bulunduğu bir kentti, ama bakımsız, yazık ki çoğu yıkılmaya terk edilmişti. Ama taş evlere hayran olmamak mümkün değildi. Bitlis de unutamayacağım bir sürprizle karşılaştım. Öğretmen evinin en büyük ve en güzeli odasını bana ayırmışlardı. Öğretmen evinin kral dairesinde kaldım. Ertesi günü adım adım Bitlis'i gezdim bu defa otobüsle Van Gölü'nün kuzeyinden dolaşarak Van'a ulaştım. Birkaç gün DSİ yetkilileri beni Urartu Su yapılarında gezdirdiler bunu ayrı bir yazı konusu yapacağım.
Yazıma William Saroyan'ın bir portresi ile ailesinin doğmadan bir yıl önce Amerika'da çekilmiş fotoğrafı eklenmiştir. Ailenin açık ve düzgün kıyafetleri ilgi çekicidir.