KIBRIS COĞRAFYASINDAN FENİKELİ STOA FİLOZOFU ZENON (M.Ö.334-262)
MEHMET BİLDİRİCİ
Bu yazımda Atina'da Stoa adlı felsefe okulunun kurucusu Kıbrıslı Zenon'un yaşamını aktarmaya çalışacağım.
Zenon Kıbrıslı Fenikeli zengin bir tüccarın oğludur. Kıbrıs'ta Kitium adlı bir kentte doğduğu bilinmektedir. Ancak Bu kentin yeri bilinmemekte olasılıklı bir Fenike yerleşimidir. Fenike tarihi incelenirse tüm Akdeniz'de Fenikelilerin Büyük İskender'e kadar (M.Ö 330) ticaret yaptıkları bilinir. Bu çağlarda Fenikelilerin Güney Anadolu ve Kıbrıs'ı da yönettikleri bilinir. İlk Çağda denizcilikte en önde olan Fenikeliler bugünkü alfabeyi de bulan ulustur. Zenon Kıbrıs'ta yaşayan ataları Fenikeli olan zengin bir ailenin oğlu olduğu kabul edilebilir.
Zenon'un eserlerinden bazı parçalar bugüne gelmiştir. Hayatını daha sonra Filozofların hayat hikâyelerini anlatan Diogenes Laertes (180-240) öğreniyoruz.
Anlatılanlara göre Zenon Fenike'den ticari yüklü gemi ile Atina- Pire Limanına gelir, fırtınadan gemisi batar ve her şeyini kaybeder, Atina'da kitapçıya gider, Felsefe ile karşılaşır Sokrates ve Eflatun'un (Plato) etkisinde kalır ve Stoa isimli kendi Felsefe Okulunu kurar. Stoacı felsefesinin kurucusu kabul edilir. Stoa felsefesi mutluluğu arayan bir bir okuldur.
Stoa Felsefesinin iyi anlayabilmek için daha fazla felsefe tarihi okumak gereklidir. Ben İlk Çağ tarihi ve felsefe hakkında pek çok kitap okudum ama felsefe yorum yapacak gücü kendimde bulamıyorum. Benim amacım bu büyük insanların hayat hikâyelerini ortaya çıkarabilmek onların önemini boyutunu karşılaştırılmalı ortaya koyabilmektir.
Zenon Sokrates ve Platon'dan etkilenmiş, yakın çağda Rene Descartes(1596-1650) ve büyük filozof Baruh Spinoza'yı (1632-1677) etkilemiştir.
72 yaşında Atina'da ölmüştür.
Sonuç olarak M.Ö.4 yüzyılda o zamanki dünyada Atina düşüncenin tiyatronun ve felsefenin merkezidir. Bu merkez ise geniş bir coğrafyadan insanları buraya çekmektedir. Bunlar arasında İstanbul, Anadolu ve Kıbrıs'ın olduğu da görülmektedir.
Anadolu'nun güneyinde (Adana, Alanya, Konya Ereğli) Fenike uygarlığının izlerine ve bazı yazıtlara rastlanmaktadır. Kıbrıs Adası'nda Kitium kentinin bir Fenike yerleşimi olduğu kabul edilebilir. Büyük İskender sonrası Fenike izleri kaybolmuş tüm orta doğu gibi Helen uygarlığını benimsemiştir.
Bu büyük filozofun eserleri çoğunlukla günümüze gelememiştir. Ama aşağıdaki özlü deyişler ona aittir.
"Dil ile gezmektense ayaklarla gezmek daha iyidir."
"İki kulağımız ve bir ağzımız var, bu yüzden söylediğimizden daha çok dinlemeliyiz."
"Mutluluk hayatın güzel bir akışıdır." -
"Kötü bir duygu, aklın akla ve doğaya aykırı bir kargaşasıdır."
"Sağlık, küçük adımlarla gerçekleştirilir, ancak gerçekten küçük bir şey değildir."
Yazıma Zenon'un Atina bulunan bir büstüne yer verilmiştir.
(Diogenes Laertes hakkında Yazım Devrim Gazetesinde 30.01.2019 Tarihli)
Fenikeliler hakkında Devrim gazetesinde Yazım 18.08.2017 tarihli)