MEHMET BİLDİRİCİ
Kahramanmaraş merkezli çift deprem bizleri derin acılar ve büyük ekonomik olarak altından kalkması zor yükler altında. Aradan kırk gün geçmesine hala dağınıklık acizlik devam etmektedir.
Bu arada Urfa'da meydana gelen ve yirmiye yakın vatandaşımızın ölümü ile sonuçlanan sel baskınını anlamak mümkün değildir. Eski adı Edessa olan Şanlı Urfa ve buradaki Balıklıgöll'de çeşitli zamanlarda sel baskınları olmuş ve buna karşı önlemler alınmıştır. En büyük sel Bizans İmparatoru Jüstinien (imp 527-565) döneminde meydana gelmiştir. Gelen sel deresinin önüne bir taş bent yaparak önünü kesmiş ve yeni kanal açtırarak sel suyunu kent dışından akmasını sağlamıştır. İmparator benzer projeyi Tarsus'ta da uygulamış sele kesin çözüm bulmuştur.
Ben DSİ Genel Müdürlüğü bünyesinde çalıştım ve oradan emekli oldum. Tarihi Su Yapıları konusunda DSİ Genel Müdürlüğünce yapılmış yayınları olan bir mühendisim.
Tarihi su yapıları konusu pek çok toplantıya katıldığım ve 1991 yılından bu tarafa üzerinde çalıştığım bir konudur.
DSİ Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan ve müellifi olduğum "Tarihi Sulamalar, Su Depolama ve Taşkından koruma Yapıları" yayınımın 180-182 sayfasında Urfa Taşkın Koruma Tesislerinin bir özet burada verilecektir.
Ekli planda görüldüğü gibi bugün kentin kuzeydoğusundan gelen Karakoyun deresi, kentin doğusundan akarak Akçakale yolu üzerinde bulunan Demirkapı köprüsünden geçerek kenti terk etmektedir. Bu dere daha önce tarihi kentin içinden geçer ve Balıklı Gölden de geçerek kenti terk ederdi. Kente taşkın girişini önleyen ise "KALDIRIM" olarak isimlendirilen benttir. Bu şekilde Balıklı göl ve İbrahim Peygamberin makamı olarak bilinen mahal ve kutsal kent selden korunmuştur.
Bu sistemin yapımına, Bizans İmparatoru Jüstinien (527-565) zamanında 525 yılında gelen selden sonra girişilmiştir. Kentin içinden geçen derenin önüne bugüne gelen ve "kaldırım" olarak adlandırılan bent yapılmış ve nehir yatağı değiştirilerek, kentin kuzey doğusunda yeniden suni dere yatağı açılmış, dere yatağı tarihi kent duvarlarının dışına alınmıştır. Karakoyun deresi Jüstinien tarafından 525 yılından itibaren elle açılmış suni bir kanaldır. Daha sonraları bu Karakoyun deresi üzerine muhtelif tarihi köprüler inşa edilmiştir. Planda görüldüğü gibi bu köprüler
1.Hizmet Köprüsü & 2. Hizmet Köprüsü (aynı zamanda kapı) & 3 Samsat Köprüsü
4. Saray Köprüsü & 5.Circis Peygamber & 6.Bey Kapı & 7. Demir Kapı Köprüsüdür.
Jüstinien çok imar faaliyetleri ile tanınan İstanbul'da dünyanın ilk kubbeli yapısı AYA SOPHIA'YI (Kilise- Cami- Müze) yaptıran imparatordur. Tarsus'ta da benzer bir selden koruma projesi vardır.
Bu hidrolojik bilgiler İmparatorun sağlığında yaşamış ve onun imar hareketlerini Yapılar isimli eserinde anlatan PROCOPIUS (500-559) dur. Procopıus Keserya (Caesera -Kayseri) isimli kentte (İsrail doğmuştur.
Çalışmalarımda J.B Segal'in (1912-2003) "The Blessed City Edessa -Kutsal kent Edessa London 1970" isimli eserinden çok yararlandım. Sonradan Türkçeye de çevrildiğini sanıyorum. Segal İbrani ve Ortadoğu dilleri uzmanı.
SONUÇ olarak 1500 yıl önce yapılan çalışmalar ortada iken Karakoyun deresi ıslah edilmesi gerekirken üstü kapatılmış ve 1500 yıl önce kent dışına alınmış dere suları adeta tarihi kent içine davet edilmiştir. Burada bilimden tarihten ne kadar uzak olduğumuz ve bu kafayla yönetildiğimiz çok çok acıdır.
KAYNAKLAR
1. Yapılar Procopius (500-559)
2. The Blessed City Edessa - JB Segal 1979 London
3. Teknik ve Kültürel Değerleriyle Tarihi Sulamalar, Depolama ve Taşkın Koruma
Tesisleri- Mehmet Bildirici DSİ Genel Müdürlüğü 2009
Yazıma Kentin Selden Korunma Planı ve Jüstinien bendi (KALDIRIM) eklenmiştir