TARİHİN İLK KADIN TARİHÇİSİ İSTANBUL BİZANS'TAN PRENSES
ANNA KOMENA (1083-1153)
MEHMET BİLDİRİCİ
Anadolu pek çok farklı kültürden insanların yaşadığı ilgi çekici bir coğrafyadır. Değerini bilmeli üzerinde yaşadığımız zengin coğrafyayı korumak bizlere düşmektedir diye düşünürüm. Burada yaşayan hayvanları bitkileri ve kültürü kalıntılarla ortaya çıkarmalıyız.
Bu yazımda İstanbul'da Bizans Sarayında doğan ve dünyanın ilk kadın tarihçisi, tarih yazarı Prenses Anna Komena (ya da Anna Komini) konu edilecektir.
Anna Bizans İmparatoru I. Aleksios ile imparatoriçe İnni Dukena'ın kızı olarak 1083 yılında Mor Odada dünyaya gelir. Mor rengi Bizans İmparatorluğunda asillerin rengidir.
Babası I. ALEKSIOS ve Irini'nin 7 çocuğunun ilkidir. O yüzden babasının yerine İmparatoriçe olarak geçmesi düşünülmüş ve genç yaşta Dukas ile nişanlanmıştır. Ancak 4 yıl sonra oğlan kardeşi IOANNIS dünyaya gelmiş imparator veliahdı olarak o seçilmiş ve babası ile ortak imparator olmuştur. Bu ise Anna'nın asla kabullenemediği bir durumdur. Daha sonra bununla mücadele etmiş, 14 yaşında Nikoforos BRENNIOS ile evlenmiştir.
Babası Aleksios 1081-118 yılları arasında 37 yıl imparator olmuştur. Bu dönem ise çok önemli olaylar olmuştur. Alparslan Komutasında Türk orduları sadece 10 yıl önce Anadolu'nun çok büyük kısmını almış buna karşılık 1094-1097 tarihlerinde Birinci Haçlı Seferi meydana gelmiş Bizans ve Selçuklulara büyük kayıplar verdirmiş, aynı şekilde kendileri de büyük kayıplarla karşılaşmışlardır.
Anna çok iyi bir eğitim almıştır. Helen dilini çok iyi öğrenmiş, antik dile de hâkim olmuştur. Hıristiyan disiplinine göre antik çağ yasaklanan bir kültürdür. Ama Anna gizliden gizliye antik Yunan'ın büyük yazarları HOMEROS, PLATON, (Eflatun) ve ARİSTO'nun kitaplarını okumuş yazdığı eserde bunlar hissedilmektedir. BU İSE HIRİSTİYAN DÜNYASINDA DAHİ ESKİ YUNAN KÜLTÜRÜNÜN ETKİLİ OLDUĞU GÖRÜLMEKTEDİR.
Babası İmparator Aleksios bir hastane yaptırarak buranın yönetimini kızı Anna'ya vermiştir. Anna aynı zamanda doktorluk öğrenmiş ve uygulamıştır. Babasının ölümünden önce tedavisini üstlenmiştir.
ANNA TARİHTE TARİH YAZARLIĞINA SOYUNAN İLK KADINDIR.. 1069 yılından babasının ölümü olan 1118 tarihine kadar olayları ve babasının imparator olarak başarılarını abartılı !! olarak yazmıştır.
Cereyan eden olayların unutulmasını istemedim demektedir. Gerçekten bu dönemde Anadolu'ya ve Bizans'a ağır kayıplar verdirmesine sebep olan 1. Haçlı Seferleri olmuştur.
EN ÖNEMLİ ESERİ ALEXIAD'DIR Bu eser 15 ciltten (kitap) oluşmaktadır.
ALEKSIAD 15 Cilt
Aleksiad içinde, Anna 1081-1118 yılları arasında babasının hükümdarlığı dönemine raslayan Bizans İmparatorluğu'nun politik ve askeri tarihini anlatmıştır. Bu, kitabı döneminin en önemli Bizans üzerine yazılmış tarihi olmaktadır. Seküler bir tarihtir. Babasının imparatorluk döneminde Birinci Haçlı seferi meydana gelmiştir. Anadolu ise 1071 tarihinde Selçukluların eline geçmiş durumdaydı.
Anna eski Yunancayı da iyi bilmektedir. Kitap Eski Yunancanın en prestijli lehçesi Attica lehçesi ile yazılmıştır. 15 kitaptan oluşmakta olup kısaca bölümlerin özeti şöyledir.
· Kitap Önsöz tarih yazmanın zorlukları, bu eseri yazmanın nedenleri, kocası için tuttuğu yas
· Kitap 1 (Aleksios'un gençliği - Urselius'un isyanı - Nikiforos Bryennios isyanı - Normanların istila hazırlığı).
· Kitap 2 : Komninos isyanı (Aileye karşı kıskançlık - Baş kaldırmanın sebepleri - Kaçış - Aleksios'un imparator olduğu ayaklanma - Nikiforos Melissenos isyanı - Komninos'un Konstantinopolis'u ele geçirmesi - İmparator III. Nikiforos'un tahtan çekilmesi).
· Kitap 3 : Aleksios'un imparator olması (1081) ve Dükas Hanedanı ile iç sorunlar (Maria Bagrationi ve oğlu Konstantinos Dukas - Aleksios ile olan aşk ilişkisi hakkındaki dedikoduların red edilmesi - Aleksios ve karısı İrini Dukena hakkında - Aleksios'un ilk defa kullanılmaya başladığı unvanlar - Aleksios askerleri suçları nedeniyle halktan özür dilemesi - Anna Dalassini (Aleksios'un annesi) imparatorluk yetkisi alması - Anna Dalassini hakkında - Aleksios'un askeri hazırlıkları ve ittifakları - Türklerin, Küçük Asya'da yayılmaları - Normanlar, Adriyatik Denizi'ni aşıyorlar).
· Kitap 4 : Normanlara karşı savaş (1081-1082) (- Normanların Dyrrhachium Muharebesi (1081) kazanması, Aleksios'un kaçması)
· Kitap 5 : Normanlara karşı savaş (1082-1083) ve dinsizler ile ilk uyuşmazlık (Finansal çöküş - kilise mülklerine el konulması -
· Kitap 6 : Normanlara karşı savaşın sonu (1085),
· Kitap 7 : Peçeneklere karşı savaş (1087-1090) (Husumetlerin başlangıcı - İmparatorluk ordusunun yenilmesi - Kumanlar'ın Peçenekleri yenmesi, ateşkes - Peçenekler ateşkesi ihlal etmesi - Türk Denizci Çaka Bey'in Batı Anadolu'da aktiviteleri - Peçeneklere karşı sefer)
· Kitap 8 : Peçeneklere karşı savaşın sonu (1091),
· Kitap 9 : Çaka Bey'e karşı operasyon ve Dalmaçyalılar (1092-1094), Nikiforos Diogenes'un komplosu (1094) (Çaka Bey'e karşı operasyon - Girit ve Kıbrıs'ta operasyon - Çaka Bey tehlikesinin giderilmesi - Nikiforos Diogenes'un komplosu - Dalmaçyalıların teslim olması - Diogenes'in tamamlanması)
· Kitap 10 : Bir diğer dinsizlik savaşı, Kumanlara karşı savaş, Birinci Haçlı Seferi'nin başlangıcı (1094-1097)
· Kitap 11 : Birinci haçlılar (1097-1104) (Haçlılar Nicaea'i ele geçiriyor - İznik'in özgürlüğü - Haçlıların başarılı operasyonları - Antakya kuşatması - Küçük Asya'da başarılı Roma operasyonları - Antakya ve Kudüs'ün ele geçirilmesi
· Kitap 12 : İç meseleler, İkinci istila için Norman hazırlıkları (1105-1107 İsaakios Kontostefanos, sahilleri Norman donanmasına karşı korumakta başarısız oluyor - Norman istilasının başlangıcı)
· Kitap 13 : Aaron'nun komplosu, ikinci Norman istilası (1107-1108) (Aaron'nun komplosu - Dırça kuşatması - Aleksios'un hileleri - Anavatanda operasyonlar - Deniz operasyonları - Boemondo barış istiyor - Barış görüşmeleri - Boemondo'nun profili - Aleksios ile Boemondo arasındaki görüşmeler - Devol Antlaşması)
· Kitap 14 : Türkler, Franklar, Kumanlar ve Maniheizm (1108-1115) (Romalıların Türklere karşı başarısı - Franklar ile problemler - Deniz ve kara operasyonları - İmparator'un sağlık problemleri
· Kitap 15 : Son seferler, Bogomiller, Aleksios'un ölümü (1116-1118) (Türklere karşı savaş ve yeni savaş taktikleri - Zafer ile biten savaşlar - Türkler ile barış - Sultan, kardeşi tarafından öldürülüyor - Aleksios öksüzler yurdu inşa ediyor - Bogomillerin bastırılması, Liderleri Basil'in yakılması - son hastalık ve Aleksios'un ölümü)
Anadolu ve Balkanların tarihi yönünden bu çok önemli eser Türkçeye Bilgi Umar tarafından çevrilmiştir.
Yazıma Anna Komena'nın seküler görünen bir resmi eklenmiştir. Yazdığı tarihte seküler (laik) bir tarih denilebilir.