TÜRK BALESİNİN KURUCUSU İRLANDALI NİNETTE DE VALOIS (1898-1901)
MEHMET BİLDİRİCİ
Bale geleneksel bir Türk sanatı değildir. Ancak çağdaş uygarlığı yakalama yarışına girince geleneksel sanatların yanında çağdaş sanatlara da yönelmek durumdayız. Nitekim Atatürk devrimleri ile Türk gençleri bu alanlarda Avrupa'ya gönderilmiş ve dünyadaki bu sanatın öncüleri Türkiye'ye davet edilmiş ve bu dalların Türkiye'de de oluşmasını sağlamıştır. Bu arada pek çok öncüler Türkiye'de kalıp öğrenci yetiştirmişlerdir. Bunlardan bu yazımda bir örnek sunulacaktır.
İrlandalı Dünyaca Ünlü Bale Sanatçısı ve Kareografi (bale eseri hazırlayan) Ninette de Valois (1898-1901)
Valois İrlanda'da doğdu, Babası İngiliz Ordusunda subaydı. Annesi tanınmış bir cam sanatçısıydı. Köklü bir aileden geliyordu 1905 yılında büyükannesinin yanına İngiltere'ye taşındı. 13 yaşında bale derslerine başladı. 1919 da henüz 21 yaşında iken İngiliz Kraliyet okulunda baş balerin oldu. Zamanla dünya çapında tanınan bale sanatçısı ve balerin olmuştur. Zamanla İngiliz Balesinin kurucusu olmuştur.
Ülkesinde el üstünde tutulan, balenin kurucularından Valois'in yolu 1947'de Türkiye'ye düştü. Ünlü sanatçıyı Türkiye'ye getiren Milli Eğitim Bakanlığı'nın resmi bir daveti oldu. Genç Cumhuriyet, bilimde sanatta sağlam temeller atabilmek için, alanında başarılı insanları ülkeye davet ediyordu. Valois de bale sanatının kurucusu olması için Türkiye'ye çağırılıyordu. İlk defa İstanbul Yeşilköy'de okul açıldı. 25 civarında öğrenci toplandı, ilk mezunu 1957 yılında verdi, Okul daha sonra Ankara'ya taşıntı. Bugün ünlü balerin Meriç Sümen onun öğrencisidir.
Valois, yıllar sonra anılarını yazdığı kitabında Türkiye'ye gelişini şöyle anlatıyordu
1947 yılının mayıs ayında Türkiye'ye gidecektim. Çevremdeki kişiler cesaretimi bir binbir Gece masalı olarak yorumladılar ve kimse bu teşebbüsümü ciddiye almadı. Oysa ben aynı kanıda değildim. İstanbul'a uçtum ve havaalanında İngiliz Kültür Heyeti Başkanı Dr. Phillips'le tek sıralı safta duran üç Türk tarafından karşılandım. İki kişinin ortalarına aldıkları kendinden emin zat, kırmızı güllerden yapılmış iri bir buketi sımsıkı kavramıştı. Bu üç kişi Milli Eğitim Bakanlığı ilgileriydi. Ve böylece Türk topraklarında büyük bir merasimle karşılanmış oldum
Büyük usta Valois 102 yaşında Londra'da öldü. Bugün pek çok tanınmış Türk Bale sanatçıları onun öğrencileridir ve o Türk Balesinin kurucusudur.
Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti kısıtlı bütçesi ile böyle bir teşebbüste bulunması hayret edilecek bir olaydır.
Yazı ekine bir fotoğrafı eklenmiştir.