1908-1913 yılları arasında gerçekleştirilen Konya Ovası Sulaması İnşaatı, Türkiye'de birim fiyat usulü ile yapılmış ilk örnek ihaledir.
Bundan önceki bölümde genel bilgiler verilmiş ardından Projenin inşaatında kullanılan yapı Malzemeleri tek tek incelenmeye başlamıştı. Önceki yazıdan devam ediyoruz. Zira bu geçen zaman içinde İnşaat yapı malzemelerinde baş döndürücü gelişmeler meydana gelmiştir. Bunları görünce hayretler içinde kalacağız.
SU KİRECİ (Madde 29)
En iyi durumdaki ocak, fırın veya fabrikalardan temin edilecek rutubet almayacak şekilde depolanacaktır.
ÇİMENTO (Madde 30)
Portland tipi olacak en tanınmış fabrikalardan temin edilecek rutubet almayacak şekilde depolanacaktır.
KESME TAŞ İMALATLARIN YAPILMASI (Madde 25)
Taş, ocakların don tesirine dayanıklı sert ve sağlam tabakalardan seçilip çıkarılacaktır. Taşlar projelerinde ki detaylara göre yontulacak aynı biçimde duvara oturtulacaktır. Taşların dış kısımları ince kalem taşçı çekici ile işlenecektir. Taşların arasına harç konacak harç kalınlığı 1 cm olacaktır.
DEMİR AKSAM (Madde 31)
Dökme demir tunç ve somunlu vidalar demir direkler en iyi haddelenmiş cinsten olacak, çeşitli makine aksamı ve ekipmanı en iyi fabrikalardan temin edilecek Almanya'daki standartlara uygun olacaktır.
DEĞERLENDİRME
Henüz Betonarme uygulaması yoktur ama beton geniş şekilde uygulanmıştır. Temellerde aynı durum görülmektedir. Örnek vermek gerekirse Projenin en güzel yapısı Beyşehir Regülatörünün 56 m uzunluğunda ve 14 m genişliğindeki temeli 1,5 m yüksekliğinde beton ile doldurulmuştur. Bu Regülatör Projenin çıkışında hem Regülatör ve karayolu köprüsü olarak hizmet vermeye devam etmektedir. Bu Köprü yerinde Beyşehir'in iki yakasını bağlayan tarihi bir Roma Köprüsü bulunmaktaydı. Bu regülatör yapılırken köprü yıkılmıştır.
Betonda kullanılan çakılın boyutu 60 mm alınmıştır. Bu bugün 30 mm olarak uygulanmaktadır.
Beton ve harçta iki çeşit bağlayıcı kullanılmıştır. Su kireci Fransız Bilim Adamı Louis Vivat (1756-1851) tarafından bulunmuş köprü temellerinde kullanılmış normal kirecin mukavemetin çok üstünde bir bağlayıcıdır. Çimentonun gelişmesi ile bugün tamamen terk edilmiştir. Normal kireç çok eskilerden beri kullanılan bir bağlayıcıdır. Ama bu projede kullanılmamıştır.
Harçlar su kireci ve çimento karıştırılarak yapılmıştır. Çimento ise 1824 yılında İngiltere'de Joseph Aspdin tarafından yılında ilk defa üretilmiştir. Portland kentinin isminden Portland Çimentosu ismi verilmiştir. Bu olay Yakın Çağ tarihinde o kadar önemli bir olaydır ki bu kimi yazarlara göre Sanayi devriminin başlangıcı sayılmıştır. İngiltere'de ilk Çimento Fabrikası 1878 yılında satışa geçmiş, Osmanlı İmparatorluğunda ilk Çimento Fabrikası 1912 yılında üretime geçmiştir.
Ben araştırmalarımda Türkiye'de Su Kirecinin fırınlarda üretildiği bilgisine ulaşamadım. Her iki bağlayıcının yurt dışından getirildiği kanısındayım. Ama bu konuda daha fazla belgeye ulaşamadım.
Ben 1971-1982 yılları arasında Konya Devlet Mühendislik Mimarlık Akademisinde Yapı Malzemesi dersleri verdim. Bir yayınım daha sonra Selçuk Üniversitesi'nde ders kitabı olarak okutuldu.
Yapı Malzemesi olarak beton, betonarme çelik konusunda bugün baş döndürücü gelişmeler yaşanmaktadır. Gerek kalite gerek mukavemet olarak yüksek değerlere ulaşılmıştır.
1908-1913 Yılları arası inşa edilen Konya Ovası Projesi ilk haliyle 1965'li yıllara kadar hizmet vermiştir.
1965 yılında Konya Ovası Sulaması için kapsamlı bir araştırma yapılmış MASTER PLAN hazırlanmıştır. Son zamanlarda Göksu deresinden başka havzadan Mavi Tünel ile Konya Ovasına su aktarılmış Proje dev bir boyut kazanmıştır. Almanlar tarafından yapılan proje yenilenerek ve geliştirilerek bu dev projenin içinde kaybolmuştur.
Almanlar tarafından yapılmış tesisler için kaynak yayın
-Bildirici Mehmet, 1994 Konya Tarihi Su Yapıları, DSİ Yayını
Göksu Nehrinden Su Aktarılması ile ilgili yayınım
-Bildirici Mehmet 2020, Kültürel ve çevre değerleri ile Konya Ovasına Su aktaran Konya-Çumra Sulama Projesi DSİ Genel Müdürlüğü
Ayrıca aşağıdaki Web sistemden Tarihi su Yapıları konusunda pek çok konuya ulaşabilirsiniz.
www.mehmetbildirici.com
Yazıma isale kanalın eski ve yeni hali eklenmiştir.
Bir mühendis olarak söylüyorum proje çok akılcı ve tüm su akımları göz önüne alınmış bir projedir. Konya ve Türkiye tarımına büyük katkılar sağlayacağına inanıyorum.