Bu yazımda diğer Büyük Selçuklu dönemi sultanlarını özet olarak sunacağım
MELİKŞAH 1055-1092 ÜÇÜNCÜ SULTAN 1072-1092
Sultan Alparslan'ın Seferiye Hatundan oğludur. Melikşah zamanında Büyük Selçuklu Devleti en geniş sınırlarına ulaşmış en parlak dönemini yaşamıştır.
Melikşah'ın ölümünden sonra Devlet hızla dağılma sürecine girmiştir. Melikşah'ın bilinen 3 eşi vardır.
Zübeyde Hatun (1056-1099): Kendisi de Selçuk soyundandı. Babası Emir Yakuti, dedesi ise Çağrı Bey'di. Devlet yönetiminde etkili bir Hatundu. Kocası Melikşah onun görüşlerini alırdı. 5. Sultan Beryaruk'un annesiydi. Sonunda öldürüldü
Terken Hatun ölümü 1094, Karahanlı Tamgaç Hanın kızı, mücadeleci bir kadındı Isfahan'da öldü.
Taceddin Hatun Ölümü 1112, Cariye olarak Melikşah ile evlendi. Bu Selçuklu tarihinde ilk Cariye evliliği idi. Muhammet Tapar ve 8. Sultan Sencer'in annesi.
İlk defa Melikşah devrinde eşleri devlet yönetiminde etkili olmuştur. Evlilikler hep Müslüman kızlarla olmuştur. Hıristiyan kızlar yoktur.
Sultan Melikşah İslam dünyası için tehlikeli gördüğü Müslümanlığın Şii inancından Hasan Sabbah olduğunu görmüş ve onunla mücadele etmiş ama Hasan Sabbah ile mücadele etmiş onu ortadan kaldıramamış ünlü veziri ile Nizamülmülk 1092 tarihinde bu uğurda şehit olmuştur. Bu konu Hasan Sabbah olarak ayrı bir yazıda incelenecektir.
Melikşah Isfahan'da öldü ve Veziri Nizamülmülk türbesine gömüldü.
NİZAMÜLMÜLK 1018-1092 VEZİTLİK DÖNEMİ 1063-1092
İran'da yetişmiş Fars kökenli büyük siyaset adamıdır. Sultan Alparslan ve oğlu Sultan Melikşah zamanında 1063-1092 yılları arasında Vezir olmuştur, Siyasetname isimli Farsça kitabı vardır. Devlete çeki düzen vermiş ülkede Nizamülmülk Medreselerini kurmuştur. Eşsiz bir devlet adamıdır. Nizamülk Medreseleri Suni Hanefi izinde dini eğitimlerini sürdürmüştür.
DEVLET NİZAMÜLMÜLK'ÜN ÖLDÜRÜLMESİ ARKASINDAN MELİKŞAH'IN ÖLÜMÜ ÜZERİNE HIZLI BİR DAĞILMA SÜRECİNE GİRMİŞTİR.
İran, Irak, Orta Asya'ın bir kısmı Berkyaruk yönetimine
Suriye Tutuş Yönetimine
Anadolu Kutalmış oğlu Süleyman yönetimine girmiştir.
MAHMUT 1087-1094 SELÇUKLU SULTANI 1092-1094 4. SULTAN
Melikşah'ın Terken Hatundan oğludur. Beş yaşında annesi Terken Hatun tarafından Sultan ilan edilmiştir. Ancak Zübeyde Hatun ve Berkyaruk taraftarlarına yenilmiştir. Beş Yaşında sultan olmuş 7 yaşında ölmüştür.
BERKYARUK 1081-1104 5. SELÇUKLU SULTANI 1094-1104
Melikşah'ın Zübeyde Hatundan oğludur. 5. Selçuklu Sultanıdır. Berkyaruk 1094 yılında 13 yaşında Sultan olmuştur. 23 yaşında veremden ölmüştür. Isfahan'da gömülmüştür.
MELİKŞAH II SULTAN 1105
Berkyaruk'un oğlu ve Melikşah'ın torunudur. 1105 yılında küçük yaşta sultan olmuş, amcacı Muhammet Tapar tarafından düşürülmüştür. 6. Sultandır.
MUHAMMET TAPAR 1082-1118 7.SELÇUKLU SULTANI 1105-1118
Melikşah'ın oğludur. Annesi Cariye kökenli Taceddin Seferiye Hatundur
SENCER 1086-1157 HORASAN 1097-1118 SELÇUKLU 1118-1157
Melikşah'ın Cariye kökenli Taceddin Seferiye Hatundan oğludur. 8. ve son büyük Sultanıdır. Ölümünden sonra Büyük Selçuklu devleti 1194 yılına kadar devam etmiş ve son bulmuştur.
1097-1118 tarihine kadar Horasan Selçuklu Devletinin Sultanı olmuş daha sonra 1118 tarihinden 1157 tarihine kadar 39 yıl tahta kalmıştır.
Türbesi Türkmenistan Merv kentindedir. Türbesi daha sonra Moğollar tarafından yıktırılmış daha sonra restore edilmiştir.
TACEDDİN SEFERİYE HATUN Ölüm 1112
Sultan Melikşah dönemi ve sonrasında sultan eşleri devlet işlerinde etkili olmuşlardır. Bunlar içinde en önde geleni Cariye kökenli ve Selçuklular da ilk cariye evliliğini yapmış olan Melikşah'ın eşi Taceddin Seferiye Hatundur. Melikşah'ın çok sevdiği onun fikirlerini aldığı belirtilir.
Melikşah'ın ölümünden sonra 4 oğlu Sultan olmuştur. Taceddin Hatun Melikşah'tan sonra sultan olan Muhammet Tapar ve Sultan Sencer'in anneleridir. Kızı Sitare Hatun ise Abbasi Halifesinin eşi olmuştur.
Tarihte Sultan eşi, iki Sultanın annesi ve halifenin kayınvalidesi olmak büyük bir onurdur. Yazıma internetten Isfahan'da Melikşah ve Nizamülmülk ile Türkmenistan Merv kentinde Sultan Sencer Türbesi eklenmiştir.