Bu yazımda da Afyon doğmuş, sonra göçe zorlanmış Cumhuriyet sonrası Amerika'ya göç etmiş ve orada önemli yapıların mimarlığını üstlenmiş bir kişiyi konu edeceğim. Mimar Mihran Mesrobian (1889-1975)
Mesrobian Afyonlu tüccar bir Ermeni ailesinin oğlu olarak 1889 yılında Afyon da dünyaya geldi. Afyon'da önemli bir eğitim Kurumu olan Osmanlıca, Fransızca, Ermenice eğitim veren SAHAKYAN okulundan mezun oldu. Mimarlığa ilgi ve yeteneğinden dolayı "İstanbul Sanayi Nefise" okulundan (Mimar Sinan Üniversitesi eski Güzel Sanatlar Akademisi) mezun oldu.
İzmir'e baş mimar olarak atandı, pek çok eser verdi, ama yapılanlar İzmir yangınında kül oldu. Birinci Dünya Savaşında yüzbaşı rütbesi ile devlete hizmet eden Mesrobian
1919 yılında memleketi Afyon'a geri döndü. Ailesini kaybeden ve mülklerine el konulduğunu gören Mesrobian 1921 yılında eşi ve iki oğluyla Amerika'da göç etti Washington'a yerleşti.
Washington'da dönemin ünlü Müteahhitlerinden Henry Wardman'ın önde gelen mimarlarından biri oldu. Hotel Carlton, Hotel Hay Adams, Wardman Kulesi gibi Washinton'un önde gelen binalarının mimarlığını üstlendi.
1975 yılında Amerika'da öldü.
2016 yılında Türkiye Cumhurbaşkanı bir Amerika resmi gezisinde Carlton Otelinde kalmıştı.
2015 yılında Boğaziçi Üniversitesinde gerçekleşen bir konferansta bu mimarın torunu Caroline Mesrobian Wickman ile tanıştım. Afyon da Ermeni Mahallesi ve Ermenilerin ticari faaliyetleri ile ilgili bir sunum yapmıştı. Ben kendisinden bu sunumunu bana da vermesini istedim, yayınlanmasından sonra dedi ve bir yıl sonra sunumunun Hrant Dink Vakfı tarafından yayını gerçekleşince bana da maille göndermişti. O zamanlar Ermenilerin Afyon'da ki nüfusu 7.000, Akşehir 5.000 Konya'da yaklaşık 4.000 kişiydi.
Gerçekten Afyon da olanlar hakkında hiç bilgim yoktu, öğrenince hayretler içinde kaldığımı belirtmeliyim.
BİR DEĞERLENDİRME: Mesrobian Osmanlı, Fransız Ermeni kültürü ile yetişmiş bir mimar bir teknik adam. Cumhuriyet döneminde mimarlara mühendislere ihtiyacımız yok mu? Elbette var. Ama bunları aşırı milliyetçi duygularla yapmışız. Bizi tanıyan beyin göçünü yok et onun yerine kültürümüzü tanımayan beyin gücüne kapı aç.
Gayrimüslim ise her ikisi de gayrimüslim.
Her türlü yetiştirdiğimiz insan gücünü göndermekten çok şey kaybettiğimize inanıyorum
Kaynak: ZAKARYA Mildanoğlu ( Agos 08.04.2016 sayfa 20)
Yazıma Agos'ta yayınlanan Mihran Mesrobian resmi ile Afyon'un Kalesi Karahisar önünde Ermeni mahallesi görülmektedir