AKYAKA’NIN ANNESİ HAYIRSEVER KADIN ÜMMÜ GÜLSÜM HANIM I
(Ölümü 1834)
Akyaka’nın annesi, Akyaka’da gömülü olan su hayırları ile öne çıkan Mütesellim (Menteşe Sancaktarı) Osman Tavaslı Osman’ın eşi Ümmü Gülsüm Hanım konusunda Devrim Gazetesi’nde 17.06.2016 tarihinde bir yazım çıkmıştı. Yazı ekinde Kadın Azmağı üzerinde Kadın Pınarının bir fotoğrafı eklenmişti. Bu su alış noktasının üzerinde Kadın Pınarı yazılı olup üzerinde bir tarih bulunmamaktadır. Ümmü Gülsüm tarafından yaptırıldığına inandığım bu su kaynağından 1950 yılı öncesi Akyaka’da yaşayanlar tenekelerle eşeksırtında evlerine su taşırlardı.
Bu yazım ve Devrim Gazetesinde 23.11.2018 tarihinde Akyaka’da toprak ağaları tarafından Sudan’dan getirilen zenciler (Araplar) hakkında bir yazım çıkması üzerine bana ilginç bir mail geldi. Burada yazdığım yazılara bir yorum geldi. Bu beni fevkalade sevindirdi. Böylece bilgiler buluşuyor katmerleniyordu.
Mail sahibi aslen Tavaslı Osman Ağa’nın (ölümü 1852) köyü ve mezarının bulunduğu Tavas’ın Hırka köyünden Doç. Dr. Osman Parma idi, kendisi Batman Üniversitesi öğretim elemanlarındandır. Maili şöyle
İyi günler Mehmet Bey,
"AKYAKA’DA AĞALARCA SAHİPLENEN GENİŞ ARAZİLER VE ZİRAAT İŞÇİSİ OLARAKGETİRİLEN ARAPLAR (ZENCİLER)"
Başlıklı 2018 Kasım ayına ait yazınızı okudum. Ben de Tavaslızadelerin zamanında ikamet ettiği Tavas Kazası Hırka köyündenim. Tarih ile ilgili araştırmalarda yapmaktayım. Eşim ve çocuklar Muğla merkezde oturmaktadır.
Sizin de bu konularda engin bilgilere sahip olduğunuzu düşünüyorum.
Ümmü Gülsüm'ün bizim yörede de bayağı su hayırları mevcuttur. Bılla çeşmesi, Bılla kuyusu vs. gibi. Muğla Merkezde de Şeyh camisinin tamiratını yaptığını bilmekteyim. Bunun haricinde Araplar dediğiniz kişiler de araştırmalarım da dikkatimi çekmiştir. İncelediğim kayıtlarda bizim yörede Tavaslızadeler bu Araplardan bolca yararlanmış. Hatta bunların nüfus kayıtlarında isimleri dahi mevcuttur. Ayrıca zamanında bazı hacıların kütük kayıtlarında da Gulam diye tabir ettiğimiz kişiler var. Genelde Zenci diye kayıt altında tutulmuş. Bunların çoğunluğu ailelere karışmış. Bizim köyde de mevcutlar. Bu konu ile ilgili birkaç kişinin çalıştığını biliyorum.
Zaman zaman Tavaslızadelerin torunları ile de görüşüyorum. Yazı için de teşekkür ederim. Zaman olur ise görüşmek isterim.
İyi çalışmalar dilerim. 10.06.2019
Sayın Osman Parma 19.06.2019 tarihli mailinde Ümmü Gülsüm’ün yaptığı su hayırlarını şöyle sıralamış ve resimlemiştir.
1..Bılla çeşmesi Kale-Tavas yolu üzerinde Hırka mahallesi sınırları içerisinde Baharlar yol kavşağındadır. Bılla veya bulla kelimesi köyümüzde sıkça kullanılan kelime olup abla manasındadır. Malı olan Ağa hanımı veya kızlarına Bılla denirmiş ve Menteşe sancağında bu şekilde telaffuz edilirmiş.
Hırkalı Tavaslı-zade Osman Ağa'nın (Menteşe Mütesellimi) Eşi Ümmü Gülsüm Hanımın 1830 tarihinde (HY:1247) yaptırmış olduğu ve hizmetine devam eden Bılla Çeşmesi Kitabesi ile birlikte Baharlar Yol Kavşağındadır.
Tavas İlçesinde bulunan çeşme, dikine dikdörtgen gövdeli, kesme taşlardan yapılmış, cephenin etrafı iç içe üç silmeyle çerçevelenmiş, içinde ise sağır sivri kemer formu verilmiştir. Kemer formunun alınlığında dikdörtgen şekilli Osmanlıca kitabesi mevcuttur. Hicri 1247 tarihi okunmaktadır. Çeşmenin üst kısmında üç adet simetrik tepelik süslemesiyle cephe hareketlendirilmiştir. 19. yy.da mevcut yol güzergâhındaki yolcuların su ihtiyacının karşılanması için yaptırılan çeşme, mimari açıdan Anadolu’daki geleneksel köy çeşmelerinin özelliklerini taşımaktadır. Yazıya bu ilginç çeşmenin fotoğrafı eklenmiştir.
(Devamı var)
Ek alanı