Bundan önceki bir yazımda Arif Müfid Mansel'in "Ege ve Yunan Tarihi isimli esinden söz etmiştim. Bu kitap içinde Büyük İskender'in bir asker ve devlet adamı olduğun yanında araştırmacı bir kişiliği olduğu anlatılmaktadır. Bu konuda konu olan kitabından 455 sayfa aynen buraya alınmıştır.
"İskender fethettiği ülkelerde bir takım kentler kurmak suretiyle hem orduları için askeri üsler, hem de Yunan (Helen) kültürünü etrafa yayan merkezler elde etmiştir. Kral aynı zamanda geniş ülkesi için ticaret ve ulaşıma önem vermiş, Perslerden kalan yol şebekesini onarmış, genişletmiş, Perslerin Posta teşkilatını genişletmiştir.
Aristo'nun öğrencisi olan İskender bilim alanında büyük rol oynamıştır. Yanında bulundurduğu bilim adamlarına fethettiği ülkelerin coğrafi durumunu, iklimi ve hayvanları ve bitkilerine ait incelemeler yaptırmış, böylece bilimsel malzeme toplanmasını sağlamıştır. Ordunun geçtiği yolları, mühendislere ölçtürmüş ve konakları tespit etmek suretiyle daha sonraki araştırmacılara imkân sağlamıştır.
Hazine bakanı HARPALOS'un Babil'de bir bitki bahçesi kurarak, Akdeniz'deki her türlü bitkiyi yetiştirmiştir.
İskender uzak ülkelere gönderdiği inceleme heyetleri ticari ve ekonomik araştırmaların yanında bilimsel araştırmalarla da görevli idiler. Sudan'a gönderilen bir heyet Nil Nehri taşmalarını incelemiştir.
İkinci, bir heyet Hazar Denizine gönderilmiş, kapalı bir deniz mi Okyanus'a açıkmı olabileceği incelenmiştir.
Aynı dönem NEARHOS'un Hindistan INDOS nehri ağzından Basra Körfezi ağzına kadar tüm kıyıları incelediği bilinmektedir.
BÜTÜN BU OLAYLAR GÖZ ÖNÜNE ALINDIĞINDA BÜYÜK İSKENDER'İN BÜYÜK KÂŞİFLER ARASINDA OLDUĞU KABUL EDİLMELİDİR.
İskender Doğu ve Batı kaynaklarında en çok incelenen bir konudur. Batı kaynakları kendi Grekçe yazılmış olan kendini tanıyan ve yanında bulunan yazarlar tarafından yazılmıştır. Gerçekleri aktarmaktadır. Doğu da Büyük İskender konusu Firdevs (935-1020), Taberi (839-923) gibi şair ve yazarlar tarafından incelenmiştir. Ancak bu yazarlar Grekçe bilmediklerinden Büyük İskender efsaneleştirilmiş, bazen zalim bir hükümdar bazen de adil, deniz dibine dalan bir kişi, efsanevi Zülkarneyn olarak anılmakta ama anıları yaşamaktadır.
Büyük İskender M.Ö. 323 yılında Babil'de ölmüş, 64 katırın çektiği bir cenaze arabası ile İskenderiye (Mısır- Alexandria) götürülmüş ve orada toprağa verilmiştir. Mezarı kayıptır.
İstanbul Arkeoloji Müzesi'nin bence en kıymetli eseri "Büyük İskender Lahdi" ona ait olmayıp Fenikeli bir yöneticiye aittir. Osman Hamdi Bey (1842-1910) tarafından çıkarılmış ve İstanbul'a getirilmiştir.
Yazıya İskender'in Aristo'dan ders görmesi ve İskender'in feth ettiği yerler görülmektedir. Muazzamlığını anlamak için birkaç dakika haritaya bakılmalıdır. İkinci dikkat çekici olan İzmit ve İstanbul ile Karadeniz'in bu krallığın dışında kalması ilgi çekicidir.