COĞRAFYANIN BABASI STRABON (M.Ö 64-M.S 21)
MEHMET BİLDİRİCİ
İlk çağın çok zengin kültürel olayların yaşandığı bir coğrafyada yaşıyoruz. Dünyanın ilk destanını yazan Homeros (İzmir civarı M.Ö 8 yüzyıl), Tarihin babası Herodot (M.Ö. 484-425, Halikarnas-Bodrum),
Coğrafyanın babası Strabon ile aynı coğrafyada yaşıyoruz. Bunun kıymetini bilmeliyiz.
Bu yazımda Strabon incelenecektir. Strabon M.Ö 64 yılında Amasya’da (Amaseia) doğmuştur, özellikle anne tarafı Pontus Kralları Mithridates V (M.Ö.150-120) ve MithridatesVI (M.Ö 132-63) dönemlerinde sarayda yüksek mevkilerde bulunmuş kimselerdir. Bu kral bir önceki yazımda
incelenmiştir. Mithridates VI Roma ile üç defa ölümcül savaşlara girmiş kaybetmiş ve Pontus Krallığı son bulmuştur.
Bu savaşların Amasya’da şüphesiz acı sonuçları olmuştur. Büyük kral öldüğünde
Strabon bir yaşındadır.
Strabon eğitimini Amasya’dan çok uzakta bir Karia kenti sayılan NYSSA’da tamamladı.. Romalı Pompey’in oğullarının hocası olan Aristodemus onun da hocası idi.
Nyssa bugün Aydın Sultanhisar yakınlarındadır. Devrim gazetesinde Prof. Dr. Şadan Gökovalı’nın bir yazısında Nyssa ve bu kentte görülmesi gerekenler tanıtılmıştır. İlgi ile okuyup arşivime almıştım.
Ben de şunu ekleyeceğim. Anadolu’da kentleri selden korumak için iki ünlü tünel vardır. Biri ikiz tünel Bergama’da bir diğeri tekli açılmış olarak Nyssa kentindedir. Su tarihi yönünden dünyada nadir olan
mühendislik harikalarıdır. Bu tüneli 2014 yılında görme ve içinden bir uçtan bir uca yürüme fırsatım olduğu için mutluyum.
İkinci olarak ekleyeceğim de şudur. Kayınvalidem Şerife Özdemir 1930’lu yıllarda Konya Kız Öğretmen Okulunu bitirmiş, Sultanhisar’a genç Cumhuriyet öğrenmeni olarak atanmış birkaç yıl görev yapmıştır.
Sultanhisarlı aileler ve öğretmenlerle çok iyi dostluklar kurmuştur. O dönemi yansıtan onlarca tarihi fotoğraf arşivimde ve bilgisayarımdadır. Belki ilgilenenler olabilir diye yazıyorum.
Konuya dönersek Strabon Nyssa’da gördüğü eğitimin ardından M.Ö 44 yılında Roma’ya gitti orada Aristo okulunu ile temasa geçmiş, M.Ö 31 yılına kadar orada kalmıştır.
Strabon yaşadığı çağda Grekler ve Romalılar tarafından bilinen tüm yerleri gezmiş, bu bölgelerin tarih ve coğrafyalarına ait bilgiler vermiştir. Strabon “Geographika” isimli 17 kitap yazmıştır. Bunların
12, 13, 14 nolu kitaplar Anadolu ile ilgilidir. Çok değerli bilgileri içermektedir. Kitabı tercüme eden Adnan Pekman yabancı bir kimse değildir. Ben kendisini tanıyamadım ama “Gökova Akyaka’yı Sevenler Derneği kurucularındandır.
Son bir noktaya da değineceğim. İçinde yaşadığım Akyaka ve Gökova köyünde antik İDİMA kenti kalıntıları, kaya mezarları ve yazıtları bulunmaktadır. Hâlbuki körfezin bu noktasında Strabon BARGASA isimli kent olduğunu belirtmektedir. 19. Yüzyıldan itibaren yazıtlara dayalı
(inscription) araştırma yapan Fransız gezginler buradaki antik kentin İDİMA olduğunu belirlemişlerdir.
Bu konuda Web sitemde belgeler ve açıklamalar yer almaktadır.
Bargasa kenti ise ortaya çıkarılamamıştır. İsveçli Paavo Roos ile bu konuda mailleştim. Zira kendisi Karia bölgesinde kaya mezarları tek tek ölçerek belgeleyen kişidir. Ama Bargasa’nın yerini öğrenemedim.
Strabon’un Amasya’da dikilmiş bir heykeli eklenmiştir. Buraya o zaman bilinmeyen Amerika kıtası da eklenmiştir. Bu ise biraz gülünç kaçmaktadır.