ENE İZMİR KOLOFON'LU FİLOZOF VE KURAMCI KSENOFANES (M.Ö 570-480)
MEHMET BİLDİRİCİ
Önceki yazımda gene Kolophon doğumlu Anadolu karasının en eski lirik şairi Mimnermos''u tanımaya ve tanıtmaya çalışmıştım.
Bu yazımda da aynı kentten onun hemşerisi Ksenofanes'i tanıtmaya çalışacağım. İlki Şair ikincisi ise filozof ve özellikle din ve mitoloji konusunda çok farklı görüşleri olan bir filozoftur. Kolofon'da doğmuştur.
Kolofon İzmir Menderes ilçesinin Değirmendere olarak bilinen yerde terkedilmiş bir antik kenttir. Kolofon tarihte önemli bir kentti.
Ksenofanes genç yaşta iken bütün İyonya kentleri ve tabii Kolofon, Persler (İran) tarafından M.Ö 545 tarihinde zapt edilir. Filozof bunu kabullenemez ve ülkesini ter eder. Uzun yıllar İtalya'da dolaşır, inandığı görüşleri anlatır ve sonunda gene Kolofon gibi terk edilmiş Elea kentinde hayatını kaybeder.
Ksenofanes ilk çağda geçerli tek tanrı görüşüne en yaklaşan görüşleri savunur.
Özellikle Homeros ve Hesiodes tarafından savunulan tüm mitolojik tanrılara karşı gelir. Bu tanrı ve tanrıçaların insan gibi giyinmelerine insanlar gibi yaşamalarına aralarında insanlar gibi kavga etmelerine şiddetle karşı gelir.
Bilgi kaynağının deneyim ve tecrübe olduğunu savunur.
Örnek olarak Göl kenarında yaşayan denizi hiç görmemiş bir insan rüyasında denizi görmez. Deniz kenarına gittiğinde denizi göl olarak algılar bunun farklı bir obje olduğunu görünce bilgisine ekler.
Her şeyi ancak tanrı bilebilir. İnsan her şeyi bilemez..
Sonuç olarak Ksenofanes ilk çağ filozofları arasında TEK TANRI düşüncesine en yakın kişidir. Ama bu konuda eserleri elimizde olmadığından daha fazla bir şey söylemek şimdilik olası değildir.