HİTİT KRALI III HATTUŞİLİ (M.Ö. 13 YÜZYIL) KADŞ SAVAŞI VE ANTLAŞMASI
MEHMET BİLDİRİCİ
M.Ö 13 yüzyılda ıı. Ramses'in hüküm sürdüğü Mısır ile Anadolu'da büyük bir İmparatorluk kuran Hititler dönemin en güçlü devletleri idi. Genişleme politikaları bu iki devleti Kadeş kentinde karşı karşıya getirdi. Daha sonrada bir anlaşma yapmış oldular. Bu tarihte iki devlet arasında yapılmış ilk barış anlaşmasıdır. İşin en ilginci anlaşmanın savaştan tam 15 yıl sonra yapılmış olmasıdır
Önce araştırmalarımda şunu gördüm her iki ülkede farklı yorumlar ve farklı tarihler öne sürülmektedir. Ben yazımda tarihler üzerinde kronolojik inceleme yaparak doğru tarihleri yakalamaya çalıştım. Örnek olarak Mısır Firavunu II Ramses (M.Ö 1279-1213 arası Firavun) büyük bir zafer kazanmış gibi Mısır'da büyük anıtlar diktirmiştir. Gerçek ise 1906 yılında Hitit Başkenti Hattusas da Akad, Mısır ve Hitit dilinde orijinal anlaşma yazıtlarının bulunuşu ile ortaya çıkmıştır. Kadeş savaşında tarafların zafer kazanmadığı ortaya çıkmıştır. Kadeş kenti ise Surıye'nin Humus ilinde Asi Orontes) nehri kıyısında bir antik kent,. M.Ö 1200 yıllarında tarihten silinmiştir.
Bu ön bilgilerden sonra Hitit Kralı Hattusili III dönersek, Hitit Kralı Mursili II'nin oğullarından biridir. Uzun taht kavgalarının ardından M.Ö 1267-1237 yılları arasında hükümdarlık yapmıştır. Genç Hitit Prensi olarak daha önceden yapılan Kadeş Savaşına katılmıştır. III Hattusili başa geçince barışçı bir politika izlemiştir. Kadeş Barış anlaşması savaşı bitişinde yapılmamış tam 15 yıl sonra yapılmış bir anlaşmadır. Görülmemiş bir olay.
Hitit tarihi ile ilgili dünya Literatüründe iki Hitit Kraliçesinin ismi geçmektedir. Bunlar M.Ö 1590 yılında HARAPSCHEKİ ve 1440 yılında ASMUNICAL olarak bilinir ama bunlar ve önceki Krallardan şimdilik bilinen ve bugüne gelen eserleri şimdilik yoktur.
Hattusili Kral olmadan rahip idi, bir Hurri Kralının kızı olan PUDU-HEPA ile evlendi. Pudu-Hepa Anadolu tarihinde devlet yönetiminde eşinin yanında yer alan ilk kraliçedir. Mührü zamanın krallarına yazılmış diplomatik mektupları bulunmaktadır. Kızını Mısır Firavunu ile evlendirmiştir. Oğulları IV TUTHALIA Orta Anadolu'da pek çok eseri bulunan en büyük Hitit Kralıdır.
Bu konuda Devrim Gazetesi Pudu-Hepa 04.04.2016-Kızı Maat 13.03.2020-Tuthalia 22.02.2016 ile ilgili yazılarına bakılmalıdır.
Bu Kral ve kraliçe ile ilgili Kayseri'nin 78 km uzağında Develi'nin Gümüşlü köyündeki bir kaya kabarmaya yer verilmiştir.
Bu arada kısaca Hititlerin kullandıkları iki yazı çeşidinden de söz etmek isterim. İlki Sümer'ler tarafından bulunan Çivi Yazısı. Anadolu toprağında ilkyazı ASUR çivi yazısıdır. İlk örnekler Kayseri Karum ve Van Kalesinde görülmektedir. Hitit Başkentinde Asur'dan alındığı sanılan Hitit Çivi yazısı kullanılmıştır. Bu imparatorluk başkentinde (Hattusas) daha ziyade tapınmalarda kullanılmıştır. İkincisi Hitit Hiyoroglif (resim) yazısıdır. Halk bunu tercih etmiştir. Bu yazıya Mısır'da rastlanır, ama bu yazı orandan mı alınma veya Hitit buluşumu bir kanıya varamadım bu yazı yaklaşık M.Ö 1400-700 yılları arası kullanılmıştır.
Son olarak III. Hattusili döneminde yapılmış ve yaklaşık 3300 yıl sonra restorasyonu yapılan Çorum Alacahöyük barajından söz edeceğim
ÇORUM GÖLPINAR GÖLETİ
Gölpınar Göleti, Çorum ili Alacahöyük'ün 1 km yakınındaki Karamahmut köyündedir. Burada pınardan çıkan suyu toplamak için arazinin çukur yerine kemer şeklinde bir bent yapılmıştır.
Alacahöyük'te kazı yapan Hamit Zübeyr Koşay ve Remzi Oğuz Arık'a göre 110 m uzunluğunda yapılmış bu bent su toplama gayesi ile yapılmıştır. Göl Alanı yaklaşık 10 000 m² dir. Bendin yüksekliği tam belirlenememiştir, kesiti ise su yüzeyi tarafında 4.5 m kalınlığında bir duvar iç tarafta 3.5 m uzunluğunda bir duvar ve arası dolgudur. Bendin duvarlar ve dolgu ile genişliği 14.45 m dir.
Diğer Hitit dönemi su yapıların aksine bu tesisin çok yakınında çok önemli bir merkez
Alacahöyük bulunmaktadır. Alacahöyük M.Ö. üçüncü binde madenciliğin çok ileri gittiği bir kenttir ve Hitit İmparatorluk döneminde de en önemli birkaç kent arasında yer almaktadır.
Sözü edilen barajın ortaya çıkarılması için Prof. Dr. Aykut Çınaroğlu başkanlığında 1997 yılında kazı çalışmaları başlatıldı. 2002 yılı içinde baraj alanından yaklaşık 2,5 milyon m³ çamur dışarı atıldı ve baraj ortaya çıkarıldı ve Gölet çalışır duruma getirilmiştir. Kazı sırasında buluna yazıttan Tanrıça Hepat adına yapıldığı ifade edilmektedir. (Çınaroğlu 2006)
Bulunan Tanrıça Hepat'tan III HATTUSILI döneminde yaptığı sanılmaktadır.
Bu Hitit barajı 3250 yıl sonra onarılmış ve tesis çalışmaktadır.
Çorum Alacahöyük Hitit Barajı hakkında www.dsi.gov.tr/pdf_dosyalar/hitit_baraji.pdf
Yazıma bir kaya kabartması ve Hitit çivi yazısı eklenmiştir.
Anadolu her konuda bizi hayrete düşürecek eserlerle doludur. Uyanalım, Farkına varalım ve Koruyalım.