HUN İMPARATORU ATTİLA (395-453)
MEHMET BİLDİRİCİ
Bugüne kadar Anadolu'dan çıkan ve özellikle dünya ve batı uygarlığına katkı yapmış değerleri incelemeye devam etmekteyim. Zaman dilimim ise ilk çağ.
Bu yazımda da biz Türklerin çok önem verdikleri Hun İmparatoru Attila'yı konu edeceğim.
Hayatı hakkında fazla bilgi sahibi olamadığımız Attila bütün Avrupa halkları tarafından "Tanrının Kırbacı- İngilizce Scourge of God -Latince Fiagellum Dei) olarak korkulan bir imparator sayılmasına karşı Macaristan (Hungary) ve Almanya'da bir kahraman kabul edilmektedir.
Türkiye'de ise Cumhuriyet öncesi İslam kuralları ile yönetilen Osmanlı döneminde önem verilen ve bilinen bir hükümdar değildir ismi dahi geçmez. Attila ismi Macaristan, Almanya da verilirken Cumhuriyetimizin kurulması ile pek çok Attila ismi Türkiye'de erkek çocuklarına verilmektedir. Çevremizde bu isimde pek çok dost ve arkadaşımız bulunmaktadır. İsmin aslı Attila olup Türkiye'de Atila veya Atilla olarak da kullanılmaktadır.
Hun İmparatoru Attila hakkında Türkçe ve İngilizce kaynaklarda çok farklı değerlendirmeler yer almaktadır. Türkçe kaynakların aşırı milliyetçi duygularla biraz abartılı olduğunu belirmek isterim. Ben tarafsız bir gözle onu olduğu gibi ortaya koymaya çalışacağım.
Attila Hun İmparatorluğunu 436-453 yılları arası sadece 17 yıl yönetmiştir.
Attila'nın ataları Asya'dan göç etmiş bir kabileden gelme olduğu kabul edilmektedir. Başkenti ETZELBURG (Peşte-Budin- Macaristan) olmak üzere çok geniş bir alana hükmetmiştir. Pek çok kabileleri hükmü altına alarak Roma (Batı Roma) İstanbul (Doğu Roma) kapılarına dayanmış ancak bu kentleri alamamıştır.
Attila'nın seferlerinin anlatımında bunun detayına girmeyeceğim, bu konuda yazılarda bir uyum vardır. Nereleri yönetimi altına aldığı konusu çok tartışmalıdır, ayrıca pek çok farklı kavimleri emri altına alınmıştır.
İsminin ise Gotça (Almanca) Etzel'den geldiği başkenti Etzelburg isminin bununla ilgili olduğu kabul edilebilir. Got diline "Küçük Baba" anlamını taşımaktadır. Benim görüşüm Hun isminin devam edemediği, Germen ve Gotların verdiği isim ile tarihe geçmiştir. Attila ile ilgili Almanca 1200 yıllarında yazılmış "NIBELUNGEN DESTANI" bulunduğu burada Etzel olarak ismi geçtiği görülmektedir.
Türkiye açısından en önemlisi Attila'nın İstanbul kapılarına dayanmasıdır. 447 tarihinde Balkanlara ve Doğu Roma İmparatorluğu üzerine sefer yapmıştır. Büyükçemece'ye kadar gelmiştir. İmparator ile barış anlaşması yapılmış yüklü bir ganimet alarak geri dönmüştür.
Hunlar nomadik (gezginci) bir topluluktur. Bugün Anadolu'da Yörükler bu tarz yaşamı sürdürmektedir. Sadece hayvan otlatırlar onunla geçinirler.
Attila kendisini Büyük Namrut soyundan geldiğine inanır. Gezgin bir toplum olduğu için Hunlardan, yazılı hiçbir belge gelmemektedir. Kahramanlıklarını ve geleneklerini babadan oğula aktararak gelirler.
Hunların kullandığı dil hangisidir. Bu konuda yapılan araştırmalar şöyle özetlenebilir. İskitleri dili veya Türk dili Çuvaş veya Moğol dili olabilir.
Hunları dini hangisidir. Hüküm sürdüğü ve düşmanı olduğu her iki Roma İmparatorluğu Hıristiyan dinini benimsemiştir. Emri altına giren Got, Germen kabileleri ve Danimarkalar henüz eski pagan dinlerindedirler.
Hunların ve Attila'nın dini ise Asya'dan gelme ve Avrupa'da hiç olmayan Gök Tanrı Tengri inanışıdır. Bu inanış Avrupa'da kök salmamış, buna karşı Orta Asya'da Kırgızistan'da bugün dahi inananları bulunmaktadır.
Attila son yıllarında Roma kapılarına dayanmış Papa Leo I ile karşılaşmış, Ama Roma'yı alamamıştır.
Attila sonuç olarak her iki Roma İmparatorluğunun baş düşmanıdır. Roma'ya karşı Germenler ve bazı kuzey ulusları tarafından kahraman kabul edilmektedir.
Sonuç olarak Roma kapılarında iken Attila öldürülmüş ve imparatorluk çok hızlı çökmüştür. Eşinin onu zehirlediğine inanılır.
Cenazesi bilinmeyen bir yere Hun usullerine göre gömülmüş onu gömenlerde yok edilmiştir.
Oğulları küçük çapta devam edebilmiş ama imparatorluk asla devam edememiştir.
Attila bir hanedan kuramamıştır. Macaristan Peşte yakınlarında başkenti, mezarı bulunamamış, Attila gününden bir yapı bir belge bugüne gelememiştir.
Yazıma Macar Müzesinden bir resmi ile Hunların hüküm sürdüğü coğrafya eklenmiştir.
2 Ek