İYONYA KENTLERİ MİLETOS- KOLOPHON VE SAMOS HAKKINDA
MEHMET BİLDİRİCİ
Ege'de kurulan 12 kentin oluşturduğu birlik İyonya hakkında Devrim gazetesinde daha önce de yazılarım yayınlanmıştı. Anadolu'da oluşan bu eşsiz uygarlığı kuran İyon kent devletleri şöyledir.
Kuzeyden güneye doğru
1. PHOKAIA (Foça -İzmir)
2. KLOZOMENAIA (Urla-İzmir)
3. ERYTHRAE (Ilıdır-Çeşme-İzmir)
4. TEOS (Seferhisar-İzmir)
5. KOLOPHON (Değirmendere-İzmir)
6. LEBEDOS (Ürkmez-İzmir)
7. EPHESOS (Efes- Selçuk İzmir)
8 PRIENE (Söke-Aydın)
9 MYNDOS (Gümüşlük- Bodrum Muğla)
10. MILETOS (Milet- Aydın)
11.KHIOS (Sakız Adası- Yunanistan)
12. SAMOS (Sisam Adası-Yunanistan)
12 kentin 10 adedi Ege'de Anadolu karasında iki ada kenti bugün Yunanistan'da başka bir dil ve kültürde olan kişilerdir. Ama ilk çağda aynı kültürü paylaşıyorlardı.
Bunlar içinde en önde olan ikisi Efes ve Milet'tir. Milet ise pek çok yerde yavru kentler (koloniler) kurmuşlardır. Bir arı kovanının oğul vermesi gibi,
Bu konuda Devrim Gazetesinde 13.03.2018 tarihinde de bir yazım çıkmıştı. A. Müfid Mansel'in "Ege ve Yunan Tarihinde ek bilgilere rastladım, onları ekleyeceğim.
Milet (Miletos) M.Ö 670 yılından itibaren koloni kurmaya başlamışlar. Ege denizi dolu olduğu için Marmara ve Karadeniz'e açılmışlardır. Plinius Naturalis Historia adlı eserinde (V, 112) Miletosluların 90 civarında koloni kurduklarını, Bir kısmı Emporion seviyesini aşamadığını da yazmaktadır. Emporion büyük kaleler yanında kurulan semt pazarları bunlar geçici olarak kullanılmış sonra terk edilmiştir. Genellikle deniz taşımacılığı ile taşınan ürünler burada pazarlanmıştır.
Miletliler ilk kolonilerini Mısır Nil kıyısında Naukratis kurmuşlardır. Bu şekilde Grek kültürünü oraya taşımışlar ve DAHA DA ÖNEMLİSİ Mısır uygarlığını yakından tanımışlardır.
Önce Çanakkale Boğazı karşısında Abydos (Aydos) kurmuşlar ardından, İki limana sahip Kyzikos (Bandırma), Kios (Gemlik), Artaki (Erdek) kurulmuştur
Kzikos yakınlarında Miletlilerin kurduğu diğer koloniler Karabiga ve Bugünkü Lapseki civarında Lampakis kenti (Kaynak İskender'in Anabasisi -Arianos s. 31) Lapseki Fallus (erkeklik organı) tapınmalarının yapıldığı ye olarak bilinir.
Buradan Karadenize açılarak
Karadeniz Ereğlisi,
Absar --Samsun (Amisos) --Ünye --Oynoe (?)--Ferniskira (?)--Fadicane (Fatsa ?)
Kotyora (Ordu)--Kerasunt (Giresun)--Tripolis (Tripoli)--Trapezus (Trabzon) sayılabilir.
Doğu Karadeniz'de Gürcistan'da Gonio
Karadeniz'in batısında ise;
Apollonia-Mesembria--Tomoi (Köstence)-Istros--Tiras Dinyester ağzında Olbia
Teodosia Kırım
Pantikapaion (Kerç)
Fanagoria
Tanais Don ağzında
Dioskurios Doğu Karadeniz
Bu yazı ile Milet Kolonilerinin sayısı 30 sayısına yaklaşmaktadır. Araştırılınca bu sayını artacağına inanıyorum. Gerçekten üzerinde düşünülürse bunun büyük bir olay. olduğu anlaşılacaktır.
KOLOPHON KOLONİLERİ
Daha az gelişmiş küçük bir koloni olan Kolophonluların ise Marmara Denizi'nde Mirleia (Mudanya) kurdukları bilinmektedir.
SAMOS ADASI & POLİKRATES Ölümü M.Ö 532
Ege de bulunan tüm İyonya kentleri M.Ö 545 yılında Pers hâkimiyetine girmiştir. Polikrates ada devleti olmasından ötürü Samos'ta iktidarı ele geçirmiş, müstebit zalim ve enerjik bir yönetici idi. İçte karşılaştığı engelleri aşarak 100 gemilik bir donanma oluşturarak bütün Ege denizinde adalarda hâkimiyet sağlamıştır, Samos ticarette altın çağını yaşamıştır. Polikrates çok büyük imar hareketlerini gerçekleşmiştir. Örnek olarak tarihin en büyük su yapılarından biri olan Eupalinus tüneli ile kente su getirmiştir.
Kendine büyük bir tehdit oluşturduğu gerekçesi ile Perslere bağlı Lidya Pers Satrabı tarafından M.Ö 532 tarihinde öldürülmüştür. Polikrates'in ölümünden sonra yerine kardeşi Siloson getirilmiş ve Samos Pers hâkimiyetini tanımak zorunda kalmıştır.
(Kaynak: Ege ve Yunan Tarihi, 1988, s.181)
Devrim Gazetesinde 07.09.2017 tarihinde ilk çağın Mühendislik harikası EUPALINUS Tüneli konusunda yazım bulunmaktadır. Ayrıca bu tüneli ve antik Samos kentini de görme fırsatını bulmuştum. Bu konuda ki yazın 06.11.2017 tarihinde Devrim Gazetesinde yayınlanmıştır.