İZMİR- URLA YAKINLARINDA KLAZOMENAI KENTİNDEN ÇIKAN FİLOZOF
ANAXAGORAS ( M.Ö. 500-428)
Anadolu ve dünya tarihinin ilk filozoflarından biridir. İzmir-Urla arasında Klazomenai antik kentinde doğmuştur. Bu kent 12 Ion kentinden biridir. 1980’li yıllarda iki defa Urla’da Yol Su Elektrik (YSE) kampına gitmiştik. O sıralar kentin bu güne gelen kalıntılarını görmüştüm. Çok fazla bir şey yoktu. Geniş kazılar yapılması gerekiyor.
Ancak yaklaşık M.Ö 500 yıllarında yapılmış ZEYTİNYAĞI İŞLİĞİ çok dikkat çekiciydi. Zeytinyağının bu bölgede bu kadar eski olmasına karşı Orta Anadolu bölgesine gelişi yaklaşık 100-150 yıl idi.
Anaxagoras M.Ö 500 yılında Klazomenai kentinde doğuyor. Varlıklı bir ailenin çocuğu ilköğrenimini kentinde yapıyor, 1461 yılında 39 yaşında Atina’ya gidiyor, büyük filozoflar Sokrates (M.Ö 469-399) ve Platon (Eflatun) (M.Ö 427-347) daha sahnede değildir, bazı görüşlere göre
felsefeyi Atina’ya getiren kişidir. Yönetici Perikles (M.Ö 494-429) ile çok iyi dostluk kurar, ama dine karşı gelmekle suçlanır. Zira o zamanlar Ay ve Güneş tanrı ve tanrıça sayılır.
Bir örnek vermek gerekirse Bafa gölü yakınındaki Herakleia kentinde Ay Tanrıçası SELENE çoban Edymion’a aşık olur ve her hece onun mağarasına gelir……
Anaxagoras Ay için bir kaya parçası ve Güneş için Bir Ateş Topudur der. Soruşturmalara uğrar ve tekrar Anadolu toprağına Çanakkale civarında Lamsakos’a (Lapseki) kaçar kalan ömrünü orada geçirir.
Lamsakos Agorasına bir heykelinin dikildiği söylenir.
Servetini bilim uğruna harcadığı söylenir.
1468 tarihinde yeryüzüne düşen bir göktaşını inceler kızgın bir taş parçası olarak değerlendirir.
Varlığın temel köklerini tohum olarak adlandırmıştır. Ona göre doğada nitelik bakımımdan ne kadar çeşit varsa o kadar da tohum vardır.
Duyularımızla algıladığımız nesnelerde tüm tohumların bulunduğunu ve
bu nesnelerin kendilerinde ağır basan tohumun karakterini aldığı, onun adıyla anıldığını söyler. Kendi kendine hareket eden tohumlardan ayrı bir hareket ettirici neden bulunması gerektiği düşünmüştür. Bu nedenle de NOUS (intellect or mind -Türkçe ruh, akıl) olduğunu ileri sürmüştür. Nous tohumların birbiri ile karışması ve birbirinden ayrılmasına neden olan hareket ettirici kuvvettir.
Anaxagoras hiçten hiçbir şeyin meydana gelmeyeceğini ve hiçbir şeyin hiçliğe gitmeyeceğini düşünür. Dolayısıyla mutlak anlamda bir oluş ve yok oluş yoktur.
Bu kısa incelemede çok zorlandığımı söyleyebilirim. Ama Türkiye’de çok az bilinen Anaxagoras’ın felsefe tarihinde çok önemli bir yeri ve görüşleri olan bir kişi olduğunu görmüş bulunuyorum. Ancak yazdıklarından çok az parçalar bugüne gelebilmiştir.
Ben burada sadece yaşam öyküsünü vermeye çalıştım. Anaxagoras çok daha fazla incelenmesi gerektiğine inanıyorum.