LİKYA’DA TANRIÇA LETO’NUN KENTİ, EFSANESİ VE LATİN ŞAİR OVİDUS
(M.Ö 43- M.S 17)
MEHMET BİLDİRİCİ
İçinde yaşadığımız, Ege, Karia ve Likya antik bölgeleri içinde yaşam çoğu çoğu Mitoloji ile iç içedir. Yani Mitoloji Karya içindedir. Karya’da mitolojiden gelen anlatılanlar vardır.
Mitoloji eski Yunan’dan gelir. Önemli midir? Bence çok çok önemlidir. İnsanların bir takım Tanrı ve tanrıçalara sığınma ihtiyacından doğmuştur. Doğuda, Norveç’te, eski Türklerde de mitolojiler vardır. Örnek olarak doğuda tanrı ve yaratıcı güçler asla konuşulamaz, karşı çıkılanaz, irdelenemez.
Mitolojide tanrılar ve tanrıçalar vardır, bunlar kendi aralarında etik olmayan hareket olur. Bir örnek vermek gerekirse Zeus baş tanrıdır. Eşi Hera o da tanrıçadır. Ama Zeus tanrıça karısını aldatır, tanrıça Leto ile ilişki kurar, onu hamile bırakır Leto’dan çocukları olur. Bu yasak ilişkiden doğanlar da tanrı ve tanrıçadır. Yani kutsaldır, APOLLON ve ARTEMİS ki bunlar Yunan Mitolojisinde çok çok önemli tanrı ve tanrıçadır. Adlarına pek çok yerde tapınaklar inşa edilmiş ve tapılmıştır.
Bu yazımda tanrıça Leto adına kurulan antik dini merkez LETOON kentine ait söylenenlerden söz edilecektir.
Anne tanrıça LETO çocukları kadar ünlü değildir. Letoon Fethiye-Kaş arasında Fethiye’den yaklaşık 65 km Kaş yönündedir. Likya sınırları içindedir. Başka yerlerde o na ait ünlü tapınaklar pek yoktur.
Gökova Akyaka kurulmuş antik kent İDYMA’da bulunan yazıtlardan birinde Leto-Afrodit rahiplerinden söz edilir, burada bir tapınak olmalıdır. !!!!
Leto hakkında anlatılanlar ünlü Latin Şairi Ovidius’un (M.Ö. 43- MS 17) yazdığı Metemorfozlar isimli Grekçe kitabından alınmıştır. İtalya’da doğan Ovidius M.S 8 yılında İmparator Augustus tarafından Roma’dan sürgün edilmiş Romanya’da ölmüştür.
Çok çok ilginçtir, Roma Belediyesi tam 2000 yıl sonra 2008 yılında Ovidius’un sürgününü iptal etmiştir. !!!!!
İstanbul Kız Kulesi hakkında anlatılanlar da Ovidius’tan gelmektedir.
Letoon için efsane ise şöyledir. Zeus’den hamile kalan Leto, ikiz çocukları Apollo ve Artemis’i Ege Denizi’nde Delos adasında doğurur. Sonra Likya’da Xantos nehri (Eşen çayı) boyunca çocukları ile nehir boyu yürür.
Nehirde bugünkü tapınağın bulunduğu yerde çocuklarını yıkamak ister, yerliler buna karşı çıkınca onları kurbağa şekline sokar.
Letoon antik kenti boyunca yan yana üç tapınak yer alır. En batıdaki İyon düzenindeki tapınak ana Leto’ya, ortadaki Apollo ve diğeri Artemis’e aittir.
Bu tapınaklar yanında Likya dilinde, Aramice ve Grekçe yazılı bir yazıt bulunmuştur. Bu yazıt henüz çözülememiş bulunan Likya dilinin okunmasına yardımcı olması beklenmektedir.
Yazının sonuna Ovidius’tan bir şiir eklenmiştir.
AŞK SANATI
Başkasından yakındığında dedi Ovidius
Elde edilir bir kadın
Dudaklarında yarı hüzünle göründüğünde
Ona yaklaşacaksın,
Elleri böğründe, sızılı yüreğini
Okşarken görünmez dilekleri
Ona Gökyüzünün maviliğini
Anlatacaksın
Tam açmak istediğinde kendini
Görünüp
Kaçmak istediğinde saklanacaksın”
Yazıya Leto’nun çocukları ile heykelini ve Ovidius’un bir resmi eklenmiştir. Grekçe Ovidius Naxon yazılı