M.S.K .ÜNİV. DE “ALZHEİMER HASTALIĞI ÖNLENEBİLİR Mİ” KONFERANSI…
Değerli okurlar, haftaya nereye gidelim de ne yazalım? Diye düşünürken Muğla Sıtkı KOÇMAN Üniversitesinden davet geldi. Konu oldukça önemliydi: “ALHEİMER HASTALIĞI ÖNLENEBİLİR Mİ?” konferansı. Hanımla birlikte dolmuşlara atlayıp gittik. Öğle sonu 14.00 sularında B salonu özellikle TIP öğrencileri, öğretim üyeleri gazeteciler ve diğer dinleyicilerle dolmuştu. Üniversite Rektörü Hüseyin ÇİÇEK geldikten sonra açılış yapıldı ve önce Profesör Dr. Gülnihal KUTLU sonra da Prof. Dr. Aynur ÖZGE kürsüye geçerek hastalığın ne olup ne olmadığını uzun uzun anlattılar. Öncelikle dünyadaki yaşlanma hızından söz ederek 65 yaş üstü nüfusun 0-64 yaş nüfusa oranının %7 den % 14 e çıkış sürecinden söz ettiler. Yaşlanma ilerledikçe zihinsel fonksiyonlarda ilerleyici bozulma meydana geliyor. Bu bozulma yaşlılıktaki en önemli problemlerinden biri oluyor. Bütün dünyada ve ülkemizde beklenen ömrün uzaması ile DEMANS (yıkım) sıklığı da artıyor. ALZHEİMER, başta DEPRESYON OLMAK ÜZERE %50-80 ilaç, toksinler, alkol, kafa içi yer kaplayan oluşumlar, normal basınçlı hidrosefali,(beyin, omurilik sıvısının tıkanıklığı, emilim dengesinin bozulması nedeniyle beyin odacıklarında genişleme, basınç artışıyla omurilik sıvısının birikmesi durumudur) infeksiyonlar, metabolik bozukluklar, beslenme bozuklukları, ( B 1- B12 folik asit yetmezliği) otoimmun hastalıkları (Behçet Hast.) gibi nedenlerle ortaya çıkıyor ve beynin düşünme, hafıza, dil, beceri bölümlerini etkiliyormuş. Hastalığın başlangıcı oldukça sinsi ve yavaş ilerliyor. Günümüzde bu hastalığı ortadan kaldıracak kesin bir tedavi yaklaşımı bulunmamaktadır. Hastalığın 5 yıl ertelenmesi, hastalık prelevansını %50 azaltıyormuş. Yaşlı nüfusun artması sonucu ülkemizde 2050 yılında yaklaşık 2,3 milyon DEMANS hastası beklenmektedir. Ülkemizde illere ve nüfusa göre ortanca yaş şöyle sıralanıyor: Ankara:33.5, Antalya:34.3, Aydın: 37. 3, Denizli: 35.6, İstanbul: 32.5, İzmir: 36.4, Muğla: 37.9. Doğurganlık hızı ilimizde 2009 yılında 1.71 iken 2017 yılında 1.69’ a gerilemiş. Türkiye’de ise 2.1’ den 2.07’ ye gerilemiş. Ülkemiz ve ilimiz ile ilgili pek çok istatistiki verilerden sonra DEMANS RİSKİNİN AZALTILMASI için neler yapılmalı: Daha orta yaşlarda vasküler risk faktörlerinin belirlenmesi, önlenmesi ve tedavisi için harekete geçilmesi, sigaranın hemen bırakılması, destekleyici ve tatminkâr kişisel ilişkilerin oluşturulması, devletçe ve ailece sosyal desteğin sağlanması, yeterli süre uyunması, dengeli beslenme, satranç, briç ya da kognitif aktiviteyi canlı tutacak hobiler geliştirilmeli, düzenli egzersiz yapılmalı. Bütün önlemlere karşın tüm dünyada DEMANS SIKLIĞI artıyormuş. 2050 yılında tüm dünyada 131 milyon DEMANS HASTASI bekleniyormuş. Aynı dönemde ülkemiz nüfusunun %22’ si 65 yaşın üstünde olacakmış. Dolayısıyla demans hastası da o oranda artacak. DEMANS: BUNAMA, GENÇ BAŞLANGIÇLI ve GEÇ BAŞLANGIÇLI olmak üzere iki şekilde karşımıza çıkıyor. Alzheimer hastalığının ilk vakası 51 yaşındaki Aguste DİETER ’in Frankfurt Akıl Hastanesinde “KENDİMİ KAYBETTİM” demesiyle ortaya çıkıyor ve kesinleşiyor. Bu hastalığın akıl hastalığı olmadığı anlaşılıyor. Beyin hücrelerinde zamanla yıpranma ve ölümler gerçekleşiyor. ALZHEİMER İÇİN 9 ERKEN BELİRTİ ŞUNLARDIR: SOSYAL ÇEKİLME-GÜNLÜK İŞLERDE AKSAKLIK-UNUTKANLIKLAR-DUYGU DURUM VE TEPKİLERDE DEĞİŞİKLİK-GÖRME SORUNLARI-YARGILAMA SORUNLARI-MECAZİ ANLAM VE KELİMELERİ ANLAMA SORUNLARI-PLANLAMA VE KARMAŞIK İŞLERİ ÇÖZME SORUNLARI. Nasıl gözlemlendi? Unutuyor, artık hiçbir şey yapmak istemiyor, depresyonu azaltamıyor, hırçınlaşıyor, akrabalarla sıkça tartışır oldu, hiçbir şeye özen göstermiyor, aklına geleni söylüyor, herkesi kırıyor, bir anı bir anına uymuyor. AH için riskini artıran faktörler: Kadın cinsiyeti; yaş, kalp-damar hastalıkları, beyin-damar hastalıkları, şeker hastalığı, yüksek tansiyon, şişmanlık, kolesterol yüksekliği, genetik açıdan ApoE4 aleline sahip olmak, tekrarlayan beyin hasarı tabloları, uzamış depresyonlar, uzamış stresli durumlar, sigara, hareketsiz ve yalnız bir yaşam tarzı, düşük eğitim düzeyi, çevresel faktörler( eser elementler, tekrarlanan anestezi, toksik maddeler) BESLENME/DEMANS: Beslenme reçeteleri; “Modern çağın muskaları” Alheimer, tek bir nedene bağlı hastalık değildir. Sadece beslenmeyi düzelterek de önlenemez. Diyet düzenlemesi kısmen işe yarar. Beslenme var olan AH sürecini etkiler. OMEGA-3 YAĞ ASİTLERİ: Balık yağı epidemiyolojik çalışmalarda yararlı çıkmış. Bunlar doğal yoldan alınmalıymış. B VİTAMİNLERİ: B vitaminlerinin çoğu nöron sağlığı ile direkt veya indirekt olarak ilişkilidir. B vitamini fazlalığı zarar vermez çünkü suda eriyor. D vitamini beyin fizyolojisinde önemli imiş. Bu da doğal alınmalıdır. Yağda eriyen bir vitamindir ve fazlası zehirlenme yapar. Diğer besin takviyeleri arasında kırmızı üzüm zarı, frambuaz, karadut gibi meyvelerin değişik konsantrasyonlarında bulunuyor. Güçlü bir antioksidandır. Hint safranı da kanser tedavisi kadar AH alanında da popülerdir. ÇAY-KAHVE ve kafeinli içecekler özellikle kadınlarda ilerleyen yaşlarda karşılaşılacak kognitif kötüleşme ve demans riski açısından koruyucu etki gösterir. Kafein, oksidatif stres ve KBB yıkımını azaltır. AKDENİZ DİYETİ: SEBZE-BAKLAGİLLER-MEYVE-KURU YEMİŞ-TOHUMLAR-BALIK-ZEYTİNYAĞI ve AZ MİKTARDA DOYMUŞ YAĞ ASİDİ İÇEREN BESLENME ŞEKLİDİR. Beyaz pirinç yerine siyah pirinç öneriliyor. Günde 4-6 porsiyon sebze tüketmek felç riskini %32 düşürüyor. SİGARA: İçmeyenler ile kıyaslandığında günde iki paket sigara içenlerde AH riski &15 VaD riski ise %172 daha yüksektir. Hastalık, sigara içenlerde içmeyenlere göre daha hızlı seyrediyor. LEPTİN DESTEKLİ BESLENME: Tohlumda leptin düşüklüğü %22, AH da %60 tır. PEKİ, NE YAPILMALI? Akşam 18.00’ dan sonra ağır yemek yenilmemeli. Aşağıdaki besinleri bol bol tüketmek: ZENCEFİL-SÜT-ZEYTİNYAĞI-PORTAKAL-GREYFRUT-YEŞİL ÇAY-YUMURTA-SOMON-SARIMSAK-YULAF-KETEN TOHUMU-CEVİZ-SOYA FASULYESİ-BAL-SİRKE-MERCİMEK-ESMER PİRİNÇ-BOL SIVI TÜKETMEK-GECE 23.00 ile 05 ARASI RAHAT BİR UYKU ÇEKMEK. Demanslarda KALÇA KIRIĞI, riski daha da yükseltiyor. Demans sürecini hızlandırıyor. DÜZENLİ EGZERSİZ: Literatürde güvenilir 22 çalışmada: ORTA YAŞTA yapılan haftada en az iki kez 20-30 dakikalık egzersiz AH ve diğer demans riskini %50 ‘den fazla düşürüyor. İLAHİ BİR FORMÜL VAR MI? HER YAŞTA SAĞLIKLI YAŞA-SOSYAL BEDENSEL VE ZİHİNSEL AÇIDAN AKTİF OL-ÇÖZÜM ODAKLI YAŞA-DUYGUSALLIK SADECE SANATÇILARDA GEREKLİDİR-DAMAR SERTLİĞİ YARATACAK YÜKSEK TANSİYON, ŞEKER HASTALIĞI GİBİ SORUNLARIN VARSA KONTROL ALTINDA TUT, SİGARAYI HEMEN BIRAK… ALZHEİMER DERNEĞİ İÇİN ÇALIŞ.
Anlaşılan o ki, orta yaşa gelen her insan artık her bir şeyi bırakıp öncelikle kendi sağlığına dikkat etmeli. Oturmasına, kalkmasına, yürümesine, yemesine, içmesine, hatta konuşmasına, kişilerle yapacağı diyaloglara kadar her şeye dikkat etmeli. Özellikle yiyeceklerde seçici olmalı, hareketi hiçbir zaman bırakmamalı ama ölçülü, dikkatli kırmadan dökmeden. HERKESE SAĞLIKLI BİR YAŞAM DİLEKLERİMLE…