Değerli okurlar, İstanbul turumuzda 1. Gün Hipodromdan sonra doğruca (kalabalık olmadan) Topkapı Sarayına yöneliyoruz. Yine de girişlerde sıralar oluşmuştu bile. Topkapı' ya daha önce bir okul gezisiyle gelip gezmiştim. Ama şimdi hangi yıldı, hangi okuldu onu bile unuttum. Topkapı Müzesi o kadar geniş ve kapsamlı ki, gez gez bitmiyor. En iyisi TOPKAPI' yı size kaynaklardan aktaralım.
Topkapı Sarayı, İstanbul'un fethinin hemen ardından F.S.M. tarafından 1460-1478 yılları arasında yaptırılmış ve O' nu izleyen Padişahların yaptırdıkları eklentilerle günümüzdeki halini almıştır. Sarayburnu'nda bahçe düzenlemeleri ve köşklerle başlayan inşaat, Sur-i Sultani adı verilen surlarla devam etmiştir. Bu saray Beyazıt'taki eski saraydan dolayı Saray-ı Cedid-i Amire olarak anılmış. Ardından da Toplu kapı denilen köşkün adından dolayı Top Kapısı Sarayı adı kullanılmaya başlanmıştır. Zamanla 19. Yy. devlet protokolü gereklerini karşılamakta yetersiz kalması nedeniyle Dolmabahçe Sarayı yapılmış ve hanedan için yaşam ve yönetim merkezi tamamen Dolmabahçe Sarayına taşınmıştır.
Sarayburnu' nda bulunan Doğu Roma akropolü üzerindeki 700.000 metrekarelik alan üzerine kurulan Topkapı Sarayı, 31. Osmanlı Padişahı Abdülmecid'e kadar yaklaşık 400 yıl süreyle imparatorluğun idare, eğitim ve sanat merkezi, padişahların da ikametgâhı olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti' nin kuruluşundan sonra 3 Nisan 1924' te müze haline getirilen Topkapı Sarayı, Cumhuriyetin ilk müzesi olma özelliğini taşıyor. Bu gün 350.000 metrekarelik bir alanı kaplayan Topkapı Sarayı, mimarisi, koleksiyonları ve yaklaşık 300.000 arşiv belgesi ile dünyanın en büyük müze saraylarından biridir. Bu sarayın Edirne sarayından etkilendiği görülmektedir. Hizmet binaları, taş kullanılarak yapılmış olup çoğunlukla tek katlı ve yüksek kubbeli yapılardır. Konut olarak kullanılan yapılar ise çoğunlukla taş ve ahşap malzemeden yapılmış, kubbeleri kurşun ile kaplanmıştır. Sarayın iç bölümleri ve bahçeleri kurna, havuz, fıskiye, sebil gibi detaylarla zenginleştirilmiş, pek çok da sarnıç yapılmıştır.
Topkapı Sarayı, teşkilat açısından dört bölümden oluştuğu söylenebilir:
1-Hizmet ve koruma alanı (Birun), 2-İdari merkez (Divan-u Hümayun), 3-Eğitim Alanı (Enderun/Üniversite), 4-Padişahlara ait özel yaşam alanı (Harem). Sarayın birçok yerinde resmi ve en gerçekçi bilgiler levhalarla açıklanmış. İşte ÖZEL ALANLARDAN ÖZET BİLGİLER:
BAB-I HÜMAYUN (SALTANAT KAPISI): Topkapı Sarayı (nın üç törensel kapısından ilki olan ve 1. Avluya geçit veren Bab-ı Hümayun, Fatih Sultan Mehmet tarafından 1478 yılında yaptırılmıştır. Kapı üzerindeki günümüze ulaşmayan Bab-ı Hümayun Köşkü, Padişahlar ve valide sultanların çeşitli alayları (törenleri) izlediği bir Hünkâr Kasrı olarak kullanılmıştır. Muhalefat yoluyla saraya dönen eşyanın beytülmal (kapı arası hazinesi) olarak da kullanılan kapının iç ve dış cephelerinde Kuran-ı Kerim' den ayetler, Sultan Abdülaziz' in tuğrası ve Ali b. Yahya es-Sufi' nin imzasını taşıyan ve 1478 tarihini veren Arapça bir kitabe yar alır. Kitabesi Allah' ın inayeti ve izniyle, iki kıtanın sultanı ve iki denizin Hakanı, bu dünyada ve ahirette Allah'ın gölgesi, Doğuda ve Batıda Allah'ın gözdesi, karaların ve denizlerin hükümdarı, Konstantinopolis' in Kalesi' nin Fatihi, Sultan Mehmet Han oğlu Sultan Murat Han oğlu Sultan Mehmet Han, Allah mülkünü ebet kılsın ve makamını feleğin en parlak yıldızlarının üstüne çıkarsın. Ebu' l-Feth Sultanı Mehmet Han'ın emriyle1883 yılında mübarek kalenin temeli atılmış ve sulh ve sükûneti güçlendirmek için yapısı gayet sağlam olarak birleştirilmiştir.
BABÜ'S-SELAM (ORTA KAPI): Fatih Sultan Mehmet tarafından 1468 yılında yaptırılmıştır. Kanuni döneminde yapılan onarımlarda, kapının tasarımına 16. Yy. Osmanlı mimarisinin klasik unsurları yansıtılmıştır. Demir kapı, 1524 yılında İsa Bin Mehmet tarafından yapılmıştır. 1. Avluya bakan cephede Kelime-i Tevhit ve Sultan 2. Mahmut'un tuğrası; yanlarda 1758 tarihli tamir kitabeleri ve Sultan 3. Mustafa' nın tuğraları vardır. 2. Avluya bakan cephe 18. Yy. da rokoko üslubuyla dekore edilmiş ve geniş revaklara sahiptir. Burada bulunan manzara konulu duvar resimleri, 19. Yy. a aittir. Kapının iki yanında 'Bevvaban-ı Dergâh-ı Ali' denilen kapı görevlilerinin kullandığı koğuşlar yer alır.
REVAN KÖŞKÜ: Sultan 4. Murad' ın Revan' ı fethinin anısına 1635-1636 yılları arasında yaptırılan köşk, sekizgen planlı ve üç eyvanlıdır. Padişahların giysileri ve sarıklarının burada korunmasından dolayı 'Sarık Odası ' olarak da bilinmektedir. Ramazan aylarında 'Huzur Dersleri' nin verildiği Revan Köşkü, 18. Yy. dan dan itibaren Bağdat Köşkü ile beraber Has Oda Kütüphanesi olarak kullanılmıştır. Kalem işi bezemeleri; sedef, fildişi bağa ve kakma ile dekore edilmiş ahşap işçiliği, renkli mermer panoları ve mavi rengin hâkim olduğu çinileriyle de estetik bir değer taşımaktadır.
BAĞDAT KÖŞKÜ: Sultan 4. Murad' ın Bağdat Seferi anısına1638-1639 yılları arasında yaptırılan köşk, sekizgen planlı ve dört eyvanlıdır. Padişahın dinlenme mekanı olan köşk, sonraki dönemlerde resmi görüşmelere ve meşveret meclisine ev sahipliği yapmış; 18. Yy. dan itibaren de Has Oda Kütüphanesi olarak kullanılmıştır. 19. Yy. da Padişahlar, dest- i mal ve cülus törenleri için Topkapı Sarayı' na geldiklerinde dinlenmek için yine bu mekânı seçmişlerdir. Zarif saçak ve cumbaları ile köşk mimarisinin en özgün örneklerinden biri olan yapı, mala kari bezemeleri, sedef, fildişi ve bağa kakma ile dekore edilmiş ahşap işçiliği, renkli mermer panoları, yeşil ve mavi İznik çinileriyle önem taşımaktadır.
HIRKA-İ SAADET DAİRESİ: Fatih Sultan Mehmet döneminde yapılan bu daire; Arz hane, Şadırvanlı Sofa, Dest-i mal Odası ve Has Odadan oluşmaktadır. Padişahlar, burada ikamet etmiş, devlet işlerinin bir kısmını ve ibadetlerini burada yapmışlardır. Yavuz Sultan Selim' in Mısır Seferinden sonra Mukaddes Emanetler, İstanbul' a getirilerek bu dairede korunmuştur. Sultan 2. Mahmut zamanında yapılan yeni düzenlemelerle daire tümüyle MUKADDES EMANETLER' e tahsis edilmiştir.