1908-1913 yılları arasında gerçekleştirilen Konya Ovası İnşaatı, Türkiye'de birim fiyat usulü ile yapılmış ilk örnek ihaledir.
Projenin Su kaynağı Beyşehir Gölüdür. Buradan alınan su isale kanalı ile Konya Ovasına verilmiş ve Ana Kanal 2 ve 3 sınıf ara kanallarla 35.000 hektar (ha) arazinin sulanması gerçekleştirilmiştir.
Proje kapsamında 216 km isale (iletişim) kanalı, 168 km Ana Kanal, 1150 km sekonder (ikincil kanal), 630 km tersiyer (Üçüncül kanal) bulunmaktadır. Sanat Yapısı olarak 7 adet Regülatör (Su akışı düzenleyen) 174 adet Su Alma Yapısı, 33 Sifon, Kanalın dere üzerinden geçtiği AKEDÜK (Su Köprüsü), 200 adet kabartma yapısı bulunmaktadır.
İşin süresi 1908 yılından itibaren 5 yıl, keşif bedeli 19.500.000 Fransız Frangıdır. Bunun o günkü karşılığı 800.000 Osmanlı Reşat altınıdır. Müteahhit Firma ise Türkiye'de Demiryolları inşa etmek için kurulan ortakları yabancı uyruklu "Anadolu Osmanlı Demiryolu Şirketi'dir.
İşin projelendirilip adı geçen şirkete ihalesinde 1898-1902 yıllarında Konya Valisi 1903-1908 yıllarında SADRAZAM (Başbakan) olan MEHMET FERİT Paşa'nın (1847-1914) büyük hizmeti geçmiştir. İhale gerçekleştiğinde Padişah II Abdülhamit (1976-1908) idi. İşin ilk etüdünden geçici kabulüne kadar şantiye şefi ve İnşaat Müdürü olarak Alman asıllı A. Waldorp görev yapmıştır.
Tarihi Proje hakkında yazarı bulunduğum DSİ Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan "Konya Tarihi Su Yapıları" adlı eserde geniş bilgi bulunmaktadır.
Yukarıda verilen çok kısa bilgilerin ardından ben burada konuyu Projenin Yapı Malzemesi yönünden incelemeye çalışacağım. 1908-191 yıllarında yapılan projeyi bu yönden ortaya koymaya çalışacağım.
Sanat Yapılarında demirsiz beton, adi taş duvar, kesme taş duvar imalatları ağırlıktadır. Henüz keşiflerde ve projelerde Betonarme yoktur. Almanya'da ilk Betonarme Şartnamesi 1904 yılında hazırlanmıştır. Bu bakımdan betonarme henüz yaygın değildir. Parantez içinde sözleşme numaraları yazılmıştır.
BETON YAPILMASI (Madde 41)
Önemli olmayan yerlerde 2 hacim Su Kireci (Bugün kullanılan bir bağlayıcı değildir) 3 hacim çakıl taşından beton yapılacaktır.
Önemli olan yerlerde 1 hacim çimento, 3 hacim kum, 7 hacim çakıl veya kırmataş beton yapımı için ölçü alınacaktır.
HARÇ YAPILMASI (Madde 40)
Kargır inşaatta harç iki şekilde yapılacaktır. İlkinde su, kum, sureci diğerinde ise kum su çimento birbiri ile karıştırılacaktır. Kullanılan yerin özelliğine bağlı olarak 1 m3 kum için su kireci miktarı 250-400 Kg çimento miktarı ise 400-700 Kg civarında olacaktır.
Su sızdırma söz konusu ise çimento, su sızdırma söz konusu değilse su kireci bağlayıcı olarak kullanılacaktır. Her iki halde harç çok iyi şekilde karıştırılacak uygun miktarda su kullanılacaktır.
KUM HAZIRLANMASI (19 madde)
Harçlarda kullanılacak kumlar çakmak taşından köşeli cinsten olacak, içinde toprak gibi yabancı maddeler bulunmayacak, gerektiğinde elekle elenecektir.
ÇAKIL VE KIRMATAŞ HAZIRLANMASI (Madde 20)
Çakıl ve kırmataş 60 mm elekten geçirilmiş olacak, 20 mm elek altı kum ve diğer yabancı maddeler bulunmayacaktır. Çakıl ve kırmataş yıkanmış olacak çakış ve kırmataş çakmak ve kireç taşı cinsinden olacaktır.
Yazıya bu projenin gerçekleşmesinde büyük emeği olan 1898-1902 Konya Valisi Avlonyalı Mehmet Ferit Paşa (1847-1914) resmi ile Projenin başlangıcı Beyşehir Regülatörü eklenmiştir. Daha önce bu regülatörün yerinde bir Roma köprüsü bulunuyordu. (Devamı var)