Bugün Makedonya Kralı Büyük İskender' (MÖ 358-323) tarafından Asya seferi sırasında kurulan Ay Hanım (Ai Khanum) Alexandria Oxiana isimleri ile de bilinir. Kent Afganistan- Tacikistan sınırında Amu Derya nehrinin kenarındadır. Nehrin Grekçe ismi Oxus'un bugün ki ismi Amu Derya'dır.
Kent Grekçe ismi yanında TÜRKÇE Ay Hanım olarak bilinir. Bu isim batı dillerinde Ai Khanum- Lady Moon olarak da isimlendirilir.
Kent Büyük İskender'in ardından kurulan Selefkos ve Greko Bactrian krallıklarında Grek kültürünün hâkim olduğu bir ticari ve askeri merkez olmuş zaman içinde tarihe gömülmüştür.
1961 yılında Afganistan Kralı Zahir Şah (1914-2017) bölgede gezerken antik kentin kalıntılarını keşfetmiş ve bir kazı grubu oluşturarak kentin kalıntıları ortaya çıkarılmıştır.
Yazı ekinde kentin Helenler tarafından kurulduğunu belgeleyen planı ve kentte bulunmuş para ve üzerinde Grek harfleri görülmektedir. Kent kalıntıları Anadolu'daki kent kalıntılarına ne kadar benziyor. Tabii ki Taliban yönetiminde hiçbir ilerleme olmamıştır.
Afganistan'da tarihte bu kadar çağdaş uygarlıklar kurulmuş iken bugün kadınları köle kabul eden dünyanın en geri ülkesi haline nasıl gelebildi ona bir yorum getireceğim.
Büyük İskender'in Pers Krallığını ortadan kaldırması ile ülkeye çağının en ileri uygarlığı gelmiştir. Pek çok Grek Makedonyalı buraya yerleşmiştir.
Ülkede iki farklı kültürden insanlar vardır. Üstün kültürlü azınlıkta Grek yöneticiler ve çoğunlukta yerel halk başlarda, kısmi bir anlaşma sağlamışlardır. Ama geçen yüzyıllar içinde Grek Kültürünün etkisi azalmıştır. Bu durum yaklaşık 5-6. yüzyıla kadar devam etmiştir. Yedinci yüzyılda İslam dini ortaya çıkmış, dini inanış ve canlanma yanında Eski Yunan düşüncesini kaynaştıran İslam'ın altın devri gelmiştir.
Yaklaşık 9-13 yüzyıllar arası bu parlak dönemde çıkan inanmış ve Grek kültünü özümsemiş bilim adamları karşısına GAZALİ (1056-1111) isimli bir dini lider çıkmıştır.
İNSAN AKLI YETERLİ DEĞİLDİR. HAKİKATE BİLİM YOLU İLE DEĞİL, NAKİL YOLUYLA ULAŞMAK MÜMKÜNDÜR. Bunun için dini metinler Kuran yorumlanmalıdır.
Ne yazık ki İslam dünyası daha çok bu düşüncenin peşinden gitmiş, İslam'ın bu tarafı ile etkin olmuştur.
Afganistan'daki gelişmeler buna çok güzel bir örnektir. Dağın tepesinden adeta kuyunun dibine düşmüştür. Kadınlara ön gördüğü eğitim sistemi ve özgürlüklerini yok sayması ile dünyanın tepeden kuyunun dibine yuvarlanan bir ülkesi olmuştur.