ANADOLU'YA DA HÜKMEDEN PERS İMPARATORU BÜYÜK KİROS (KRALLIĞI MÖ 550-530)
İran MÖ 7 yüzyılın başlarından (yaklaşık MÖ 612) den MÖ 550 yılına kadar İran kökenli Medler tarafından yönetilmiştir. Son Med Kralı Astyades'in kızı Mandana'nın oğlu Kiros tarafından Pers İmparatorluğu kurulmuştur. Kiros (Cyros) Pers (Fars) kökenlidir. Kiros MÖ 600-530 yılları arası yaşamış MÖ 550-530 tarihleri arasında İmparator olmuştur. Zerdüşt dinine inananlardandır.
Büyük Kiros topraklarını çok genişletmiş, önceleri Anadolu'da büyük uygarlık kurmuş olan merkezi Sardes (Manisa) Lidya krallığına yaklaşık MÖ 547 tarihinde son vermiş hemen hemen tüm Anadolu'yu yöneten İmparator olmuştur. Ardından MÖ 539 yılında Mezopotamya'da Babil'i fethetmiştir. Kendisinden sonra İmparator olan Büyük Darıus (İmparator MÖ 522-486) döneminde Pers İmparatorluğu Mısır'ı da fethetmiş, Bulgaristan'ın bir kısmı, Anadolu, Suriye, Mısır, Mezopotamya, İran, Orta Asya ve Hindistan'a kadar geniş coğrafyaya hâkim olmuştur.
Büyük Kiros MÖ 530 yılında İran kökenli bir halk olan Messaget kraliçesi Tömyris (Türkçe Tomris) ile evlenmek istemiş kabul etmeyince ülkesine saldırmıştır. Messaget'ler bugün Orta Asya'da Kırgızistan, Özbekistan coğrafyasında Seyhun nehri çevresinde yaşıyorlardı. Seyhun nehri tarihte OXUS, AMU DERYA olarak bilinir ve Aral gölüne dökülür. Kiros İskit Kraliçesine yenilir. Batıl kaynaklarda ölümü hakkında farklı görüşler vardır. Bunlardan biri Tomris tarafından öldürülüp kafatası kana bulandığı diğeri ise İran'a dönüp Pasargade'de öldüğü şeklindedir. Bu konuda tarihçiler farklı görüşlerdedir. Anıt Mezarı İran Pasargade'dir.
Büyük Kiros'un dünya tarihinde önemli kılan; "TÜM EMRİNDE YAŞAYAN HALKLARA VE ÇEŞİTLİ DİNLERE KARŞI SERBESTİ TANIMASI ONLARIN YAŞAMA TARZINA MÜDAHELE ETMEMESİ VE EMRİNDEKİ İNSANLARA BUNA UYMAYA ZORLAMASIDIR. TÜM DÜNYADA İLK İNSAN HAKLARI BEYANNAMESİNİ AÇIKLAYAN KİŞİDİR.
Bu konuda Şalom Gazetesi Yazarı, olaylara çok geniş pencereden bakan Sami Aji'nin 19.10.2024 gazetesinde çıkan yazısından bazı bölümleri aktaracağım.
Yazar, Büyük Kiros'un Çivi yazısı ile bir mührün resmini koymuş ve mührün aslının Londra'da British Museum'da olduğunu belirtmiştir. Bunun iki paragrafı şöyledir.
"İmparatorluğumun içinde yer alan tüm milletlerin, geleneklerine, adetlerine ve dinlerine saygı duyacağımı gerek valilerimin gerekse herhangi bir görevlinin onları aşağılamasına veya hakaret etmelerine, hayatta olduğum müddetçe asla müsaade etmeyeceğimi ilan ederim. Hiç kimsenin diğer birini baskı altına almasına izin vermeyeceğim ve böyle bir olay vuku bulursa, kadın veya erkek kim olursa olsun, haklarını geri alıp cezalandıracağım."
"Hiçbir şahsın, başkasına ait menkul veya gayrimenkul mallarına zorla el koymasına göz yummayacağım. Hayatta olduğum müddetçe, ücretsiz veya zorla çalıştırma asla yapılamaz. Bugünden itibaren herkes kendi dinini seçmekte serbesttir. Halkım, başkasının hakkına tecavüz etmediği sürece, İmparatorluğumun herhangi bir bölgesinde yerleşmek ve orada iş tutmak hürriyetine sahiptir."
Bu beyanname Fransız Devrimi sonrası yayınlanan beyannameden yaklaşık 2300 yıl öncedir.
Büyük Kiros'un dünyaya bıraktığı miras Yeni Babil İmparatorluğunu fethettikten sonra gösterdiği dini serbestidir. Kendisi Zerdüşt inancına sahiptir.
Kudüs (Jerusalem) 70 yıl önce Yeni Babil İmparatoru tarafından fethedilmiş Kudüs ve buradaki Hazreti Süleyman tapınağı temellerine kadar yıktırılmış ve halkı Babil (Babylon) kentine sürgün edilmiş ve Musevilik tarihten silinmek istenmiştir. Büyük Kiros Babil'i fethettikten Babil'deki sürgün Yahudilere Küdüs'e dönmelerini sağlamış onlara destek ve yardım etmiştir. Bu ise Babil'de yaşadıkları sürede Yahudilere Sümer, Akad, Babil Zerdüşt'lük ile bir arada yaşama ve onlardan etkilenmelerini sağlamıştır. Bu kültürlerle 70 yıl yaşamasına sebep olmuştur
Babil'den Kudüs'e dönen Yahudiler külleri üzerinden yepyeni bir Musevilik oluşturmuşlardır.
Bu ise daha sonra ortaya çıkan Hıristiyanlık ve Müslümanlığa temel kaynak olmuştur.
Ayrıca Büyük Kiros'un bu düşüncesi Büyük İskender'in Helen ve İran halklarını kaynaşması politikasına örnek olduğunu düşünüyorum
BÜYÜK KIROS OLMASA BÜYÜK OLASILIKLA MUSEVİLİK HIRISTİYANLIK VE MÜSLÜMANLIK OLMAYACAK BAŞKA DİNLER ORTAYA ÇIKACAKTI.
BÜYÜK KIROS İLE BUGÜNKİ İRAN'I YÖNETENLER KARŞILAŞTIRILDIĞINDA ARALARIKDAKİ TEZAT İNSANIN KANINI DONDURACAK NİTELİKTEDİR.
Bu konuda Devrim Gazetesinde 16.06.2023 tarihinde Büyük Kiros hakkında 25.07.2024 tarihinde İskit Kraliçesi Tomris hakkında yazılarım çıkmıştır. Her yeni yazıda daha fazla detayı yakaladığımı hissediyorum
Yazıma internetten Büyük Kiros'un bir resmi eklenmiştir.