DÜNYADA İLK DEFA ALTIN PARAYI KULLANAN LİDYA KRALI
CROESUS (KRAL M.Ö 560-546) & LİDYALILAR
MEHMET BİLDİRİCİ
Lidya devletinin kapladığı alan Manisa ve Salihli bölgesinde küçük bir coğrafyadır. Lidya'nın Başkenti SARDES Salihli'ye 9 km uzaklıkta İzmir-Ankara Karayolu üzerindedir. Lidyalılar ayrı bir dili ve alfabesi olan bir ulustur. Kısaca bunlar incelenecektir.
M.Ö 6 yüzyılda Lidya Kralı CROESUS (Türkçe Krezüs) M.Ö 595 yılında doğmuş Kral Alyattes'in oğludur. Krezüs o yıllarda ülkesini genişletmiş Ege'deki kent devletlerinden bazılarını sınırlarına katmış ama o dönemde güçlenmiş Pers İmparatorluğu ile karşı gelmiş, savaşmış M.Ö 546 yılında savaşı kaybetmiş ve Lidya devleti de tarihe karışmıştır.
Krezüs yaklaşık M.Ö 550 yılları ve öncesinde ilk defa altın para basmış (sikke) çok zengin olmuş, bu olay ticarette büyük kolaylık sağlamıştır. Doğuda ve batıda zengin insan onun sıfatı ile anılmıştır. İngilizce'de rich as Croesus gibi. İran ve İslam dünyasında kendisi KARUN olarak bilinir. Zenginliği "Karun gibi zengin" ifadesi edebiyatta yer almıştır.
Krezüs'e ait bilgiler Herodot'un tarihinden gelmektedir. Çok zengin ve altınları çok olan bir kral olduğundan kendini en mutlu insan sanmaktadır. Büyük Filozof SOLON (M.Ö 640-560) kendisini ziyaret eder, Krezüs Solon'a bir soru yöneltir. Dünyanın en mutlu adamı kimdir diye, Solon büyük bir filozoftur altının mutluluk getiremeyeceğini bilir. Krezüs kendisini en mutlu adam olarak söyleyeceğini sanır ama Solon başka ülkesi için kahramanca dövüşen ve gömülen bir adamı mutlu adam olarak söyler.
Herodot'a göre savaşı kaybeder ve bir direğe bağlanır, Ah Solon derken tanınır, hayatı kurtulur ve Pers Kralı Büyük Kiros'un (krallığı M.Ö 559-530) danışmanı olur. Ölüm tarihi ve yeri bilinmemektedir.
Herodot zamanında başkent Sardes dünyanın en önde gelen kentlerinden biridir. Sardes'te M.Ö 3 veya 2 yüzyıldan kalma çok büyük bir Yahudi Sinagogu yer almaktadır.
Lidya dili M.Ö 700-200 tarihleri arasında konuşulmuş, dilin kendine has alfabesi bulunmaktadır. Ancak Lidya dili henüz çözülememiştir. Lidya alfabesi aşağıda gösterilmektedir. Grek harflerinden ürediği kabul edilmektedir.
Sonuç olarak uzun araştırma ve düşünmelerden sonra şunun farkına vardığı ifade ediyorum Orta Anadolu'dan kuzey güney yönünde bir çizgi çekersek, batıdaki uluslar, Lidyalılar, Karyalılar, Likyalılar, dilleri yaşantıları ile Mitolojileri ile ilgileri, sanatları ile Helenizmi çağrıştırmakta, doğudaki uluslar Hititler, daha doğuda Urartular ise Asur, İran, Mısır'ı benimsemişlerdir. Hitit ve Urartuların batı (Ege) de hiç etkileri yoktur, Helen Uygarlığında Hitit ve Urartu'da etkileri yok denecek kadar azdır.
Anadolu'muzu seviyorsak onun gerçek tarihini ortaya çıkarmaya, hoşumuza gidecek şekilde yeniden yazmaya uğraşmamalıyız.
Yazıma Lidya altın sikke ve alfabesi eklenmiştir.