FENİKE ALFABESİNİN BATI DÜNYASINA YOLCULUĞU
MEHMET BİLDİRİCİ
Yazı daha önce yaklaşık M.Ö 3500 önce Sümerlerce M.Ö 3200 yılında Mısırda bulunmasına rağmen Alfabenin M.Ö 1200'lerde bulunması önemli çokk büyük bir olay olmuştur.
Uzakdoğu da Çin merkezi başka bir yazı çeşidi M.Ö 200 yıllarında ortaya çıkmıştır. Bu konu ayrı incelenmesi gereken bir konudur. Uzak doğuda etkili olmuştur.
Fenike Alfabesini Batıda ilk kabul eden ülke Anadolu Ege'de görülen İYONYA dır. İyonyalılar bir araya gelmiş 12 kent devletinden oluşmuştur. En önde gelen kent devletleri Efes (Ephesus) Milet (Miletus) Foça (PHocea) ve Priene dir. Dilleri Grekçe ve iç işlerinde bağımsızdır. M.Ö. 1000-330 yılları etkilidir.
İyonlar Fenike alfabesini dillerine göre yeniden düzenlemişler ve yazılışını tersine soldan sağa çevirmişlerdir. Harf sayısı 23 tür.
Bu alfabe zaman içinde tüm Yunanistana yayılmıştır. Bugün resmi Yunanistan alfabesidir.
Ancak eski Yunanca metinler bugün Yunanlılar tarafından rahatça okunduğu halde anlamı anlaşılmamaktadır. Sadece uzmanlarca okunmakta ve çeviri yapılmaktadır.
Bundan önce de Yunanistan'da Miken ve Girit uygarlıklarında yazı vardır. Bu iki yazı henüz okunamamıştır.
Fenike alfabesi batıda ilk olarak Roma İmparatorluğunun dili Latince'nin alfabesi olmuştur.Harf sayısı 23 tür.
Bugün Latince ölü bir dildir. Batıda Grekçe klasik, felsefe ve sanat dili Litince ise bilim dili olarak öğretilir..
Latince bugün konuşulan bir değildir. Ama İtalyanca, Fransızca, İspanyolca Portekizce ve Romence Latince'den doğmuştur. Kuzey ve Güney Amerika'da tek kullanılan alfabe Latin alfabesidir. Burada resmi dil olan İngilizce, İspanyolca, Portekizce (Brezilya), Fransızca ve diğerleri bu alfabeyi kullanır.
Avrupa'da ise İngilizce, Hollanda, İskandinav dilleri, Polonya vs de bu alfabe geçerlidir.
Afrika'nın pek çok ülkesinde Avustralya Yeni Zelanda'da Latin Alfabesi kullanılır.
Yunanca'dan yayılan bir diğer alfabe Krilik Alfabedir. Bizanslı iki kardeş din adamları Kril (Cyril) ve Metdius tarafından 9 yüzyılda Grek alfabesi esas alınarak Slav uluslara uyarlanmış alfabedir. Başta Rusça olmak üzere yaklaşık 260 milyon kişi tarafından kullanılmaktadır.
Bu ülkeler Rusya, Belarus (Beyaz Rusya), Ukrayna, Bulgaristan, Sırbistan gibi ülkelerdir.
Sovyetler Birliği döneminde Azerbaycani Türkmenistan, Özbekistan, Kazakistan Kırgızistan gibi Türki ülkeler tarafından da Krillik alfabe kullanılmıştır.
Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan bugün Latiin alfabesine dönüş yapmıştır.
Yazım ekine
Miken Uygarlığından okunmamış bir yazı iile, Iyonya'dan yayılan Grek Alfabesi ile Slav ulusların kullandığı Krillik Alfabe sunulmuştur.