GEZDİĞİM ÖNEMLİ TARİHİ KENTLER VE İZLENİMLERİM KUDÜS-II
MEHMET BİLDİRİCİ
İsrail'de 2001 ve 2012 tarihlerinde uluslararası Tarihi Su Yolları toplantısına katıldım. Türkiye'den kendi imkânları katılan tek kişi bendim.
Özellikle ikinci gezide birkaç gün Kudüs içinde çok detaylı gezdirildi, bu arada tanıtım kitaplarını okudum zamanında notlar tuttum. Semavi dinler arasında çok yakınlık ve bağlar olduğu kadar kısman farklı inanış ve kabuller de yer almaktadır.
Bu yazımda Kudüs'ün Yahudi inancındaki önemi belirtilecektir.
Kral Davit, Kudüs'ü fethettikten sonra aynı zamanda bir tapınak yaptırıp Kutsal Emanetleri oraya koymak ister, Peygamber Nathan'ın öğüdüne uyarak bunu erteler. İlk Tapınak'ı (First Temple) (Müslüman inancına göre ilk Mescid-Mescidi Aksa) yaptırmak oğlu Kral Salomon' a (Hz Süleyman) nasip olur. Musa günüden gelen emanet ve kutsal yazıtları (Ark of the Covenant) oraya koyar. Bu tapınak Musevilerin ilk ve en önemli tapınakları ya da kutsal mekânlarıdır. Tarihsel olarak ilk kentleridir.
Bu makam hemen Kral Davit'in kenti ve sarayının hemen kuzeyindedir. Temple Mount ya da KUTSAL TEPE önceleri sivri bir tepedir. Bu sivri tepe yaklaşık 20 m yüksekliğinde büyük kesme taşlarla çevrilir. İçi doldurulur, düzgün bir tepe haline getirilir.
Süleyman Peygamber Kral (Salomon) bugün altın kaplamalı camiin (Kubbetül Sahra ya da Ömer Camii) bulunduğu yere ilk Tapınağı yaptırır. Burası Museviler için tek kutsal yer haline getirilir. Çok yüksek ve muhteşem bir yapı olduğu sanılmaktadır. (Tapınağa ait plan ve bilgiler bugüne gelmemiştir.
En doğrusu dinler tarihi ve dünya tarihi yönünden çok önemli olan olaylar kronolojik olarak internetten verilecektir.
· MÖ 993: Davud Kudüs'ü fethedip İsrail Krallığı'nın başkenti yaptı.
· MÖ 967: İsrail Kralı Süleyman Birinci Tapınağı inşa ettirdi.
· MÖ 937: İsrail Kralığı ikiye bölündükten sonra Rehoboam önderliğindeki Yehuda Krallığı'nın başkenti oldu..
· MÖ 712: Hezekiah Siloam Havuzu tünelini inşa ettirip şehre Gihon Pınarı'ndan su tedarik etti. Bu suyolu çok tarihi bir suyoludur. Buna ait İbranice kitabalar İstanbul Arkeoloji Müzesindedir.
· MÖ 606 - MÖ 586: Babilliler Kudüs'e üç aşamalı sefer düzenleyip şehri yıktı. Nebukadnezar M.Ö. 586'a Süleyman Mabedi'ni yıktı.(Mescidi Aksa)
· MÖ 537: Pers Kralı Büyük Kiros, İsrailoğullarının Babil Sürgünü'nden Kudüs'e dönüp Tapınağı tekrar inşa etmelerine izin verdi.
· MÖ 516: İkinci Tapınak I. Darius'un hükümdarlığının altıncı yılında tamamlandı.
· MÖ 458: 1800 Yahudi Ezra önderliğinde Babil'den ayrıldı.
· MÖ 445: Yahudiye valisi Nehemiah yıkık Kudüs duvarlarını tekrar ördürttü.
· MÖ 332: Büyük İskender liderliğinde Helenistik dönem başladı.
· MÖ 313: Kudüs Ptolemaios I Soter liderliğindeki Mısır'ın hâkimiyetine geçti.
· MÖ 175 - MÖ 165: Selefkos Kralı Antiochus Epiphanes Kudüs'ü yağmalayıp Kudüs Tapınağını bir Zeus tapınağına dönüştürdü.
· MÖ 165 (25 Kislev): Makkabiler Kudüs'ü geri aldı ve Tapınağı putlardan arındırdı (bkz. Hanuka). Haşmonayim Krallığı altında özerklik sağlandı.
· MÖ 63: Gnaeus Pompeius Magnus liderliğinde Roma Kudüs'ü fethetti.
· MÖ 37: Roma'nın uydu krallığının başkenti seçilen Kudüs'ün başına Hirodes (Herod) atandı.
· MÖ 19: Tapınak Dağı'nı genişleten Hirodes Kudüs Tapınağı'nın olduğu yere Herod Tapınağı olarak inşa ettirdi.
· M.Ö 6: Kudüs'ün içinde bulunduğu Yahudiye Roma eyaleti oldu.
· 70: Titus Kudüs'ü kuşattı, Tapınağı 9 Av yıktırıldı
Bazı açıklamalar da şöyledir. Kral Davit ya da Davut Peygamber'in krallığı M.Ö 993-970 oğlu kurtların kuşların dostu Kral Salamon ya da Hazreti Süleyman'ın krallığı M.Ö 970-931 yılları arasıdır.
Kudüs kenti dünyada su getirilen ilk kentlerden birisi ilkidir.. Gezide bu su kaynağı ve tünelleri görülmüştür. Yakından incelenmiştir.
İlk Tapınak Süleyman peygamber tarafına suni olarak düzeltilen tepe üzerine M.Ö 967 tarihinde yapılmış ve Babilliler tarafından M.Ö 586 yılında yıktırılmış, ilk tapınağın yerine ikinci tapınak M.Ö 516 yılında Pers Kralı I. Darius devrinde yaptırılmıştır. Tapınak M.Ö 175 tarihinde Selefkos Kralları tarafından ZEUS tapınağına çevrilmiştir.
Bu durum sadece on yıl sürmüştür. M.Ö 63 yılında Kudüs Roma topraklarına katılmış ve Kudüs'e Roma'ya bağlı Kral Herod atanmıştır.
M.S 19 yılında Roma İmparatoru Titus Kudüs'ü almış buradan Yahudileri sürgün etmiştir.
Sonuç olarak Kudüs kutsal bir Yahudi kenti olarak kurulmuş ve çeşitli inançların savaş haline dönüşmüştür.
(Devam edecektir.)