Bundan önceki yazılarımda 2. Göktürk devletinin kuruluşu ve dönemde 715 yılında Tonyukuk tarafından 731 yılında Bilge Kağan tarafından kardeşi Kültigin Kağan tarafından 735 yılında Bilge Kağan'ın ölümünün ardından oğlu tarafından dikilen anıtlardan söz etmiştim. Göktürk Devleti yazık ki Bilge Kağan'ın ölümünün ardından kaos'a girmiş ve kısa süre sonra 744 yılında Uygurlar tarafından ortadan kaldırılmıştır.
Bundan önceki bölümlerde Tonyukuk ve Kültigin Kağan anıtlarını incelemiştir. Tonyukuk anıtı tüm bölümler Türkçe, Kültigin anıtın da bir taraf Çince idi. Bilge Kağan anıtında Çince bölümler olmasına karşı çoğu Türkçedir. Çince bölümler hakkında bilgilere ulaşamadım. İlk anıtta konuşan Tonyukuk, Kültigin anıtında konuşmacı Bilge Kağan ve Çin İmparatoru Xuan-zong'tur.
Türk Ulusu için ilk söylev budur. İkincisi Atatürk'ün Gençliğe hitabı kabul edilebilir.
Burada yazılanlar internetten aynen alınmıştır.
·Tengri Tek'tir.
·Her kim ki Tengri'den kut almak dilerse, başkasına yakarmasın, -
·Bir il, bir kağan, bir Tengri,
·Bir kına iki kılıç girmez. Bir hatun, iki er alamaz ve bir budunda iki töre olmaz. Töre tektir. Töre kesin ve keskindir. Kim ki töreye uya kutlanır, kim ki töreye kıya katlanır.
·Kimse töreden üstün değildir, dirlik ve birlik ilin töre budur,
·Bir çoban süsünden, bir er ailesinden, bir kağan budundan sorumludur,
·Her er eşine, atına, pusatına sahip çıkacak,
·Ana- babaya ve ataya tazim durulacak,
·Hısımına sarılacak, komşusunu gözetecek,
·Er kişi yalan söylemeyecek,
·Mal çalan, mülk çalan misliyle ödeyecek, hesabı ya malıyla ya da canıyla sorulacak,
·Kim ki bir ırza musallat olursa, canından olacak,
· Her kim olursa olsun, haksız aldatıcı iş tutarsa hesabı hemen sorulacak,
· Cenkten beri uzak duran ya da kaçan tamuya uçacak,
·Aman dileyene kılıç düşürülmeyecek, sığınana arka dönülmeyecek,
·Baş kaldıranın başı alınacak, hak isteyenin hakkı verilecek,
·Bir kimseye üstünlük taslanmayacak, ne ak etin karadan, ne karanın kızıldan, ne kızılın sarıdan farkı olmayacak,
·Kin ve garezden uzak olunacak,
·Mazluma merhamet, zalime azap duyulacak,
·Zayıfa, yaralıya, çocuğa ve kadına el kaldırılmayacak,
·Kızı isteyen Kağan da, Bey de olsa kız isteğine verilecek,
·Gereksiz yer ağaç kesmeyeceksin, suyu kirletmeyeceksin,
·Bilmeyip de bildim demeyeceksin, bilene danışacaksın,
·Bugünün işini yarına bırakmayacaksın,
·Kusur görmeyecek, kusur aramayacaksın,
·Güçlüyken affet, zayıfken sabret,
·Yazgına asi olma,
·Yaptığın iyiliği unut, yapılan iyiliği unutma,
·Herkes adaletle iş görecek,
·Her ne edersen et, yargılanacağını her daim aklında tut,
·Milletine yaban kalma,
·Kağan odur ki adaleti üstün tutsun, töreyi yaşatsın. Töre yok olursa il yok olur, il olmazsa budun kul olur,
·Ey Türk beyleri, Ey Milletim işitin, üstte mavi gök çökmedikçe, altta yağız yer delinmedikçe senin ilini ve töreni kim bozabilir?
Yazıya Kültigin anıtı bir bölüm ve Göktürk dönemi duvar resmi eklenmiştir
(Devam edecek)