Göktürk anıtlarında dil Türkçe ve Çincedir, anıtlarda Türkçe metinler Runik alfabe ile yazılmıştır. Runik alfabe 2-17 yüzyıllar arası İskandinav ülkelerinde kullanılmış bir alfabedir. Göktürklerin niçin bu alfabeyi seçtikleri henüz açıklığa kavuşmamıştır. Bu alfabe ile yazılmış bugüne ulaşan yazıtların sayısı 5000 civarındadır. En çoğu İsveç'te olmak üzere Norveç Danimarka ve diğer ülkelerdedir.
Göktürk devletinin anıtların dikilişinden çok kısa sonra ortadan kalkışı Türk tarihi için çok acıdır ve talihsizdir. Kısa bir sürede tarihe kavuşmuştur.
Tarihte bu anıtlardan bahseden sadece iki kaynak bilinmektedir
732 tarihli Çin kroniği (Çin imparatoru Xuan-zong döneminde)
Moğol Tarihçisi CÜVEYNİ'İN (1226-1283) tarih kitabında bahsedilmiştir. Bunda başka Yusuf Has Hacip, Kaşgarlı Mahmud'un Divan-ı Lügat üt Türk eserinde bahsedilmez.
İlk defa 1675 yılında Rus Çarının elçisi Çine giderken buradan geçmiş farkına varmıştır.
Bu ise tarihin derinliklerine gömüldüğünü göstermektedir
Göktürk anıtları Danimarkalı arkeolog dil uzman VİLHELM THOMSEN (1842-1922) tarafından okunmuştur. Kendisine Alman asıllı Rus Türkolog Vasili Radlof'un (1837-1918) yardımları olmuştur.
Vilhelm Thomsen (1842-1927) Danimarka Kopenhag kentinde doğmuş arkeolog dil bilimcidir. Sanskritçe, Grekçe, Latince, Fince Macarca dillerini öğrenmişti.
1893 yılında Göktürk yazıtlarını okumayı başarmıştır. BU İSE GÖKTÜRK TARİHİNİ GÜN YÜZÜNE ÇIKARMIŞTIR.
1915 yılında Osmanlı döneminde kendisine MECİDİYE nişanı verilmiştir. Bu yazıtlar hakkında Thomson'un görüşleri şöyledir.
"Eski Göktürk Türk yazısı esrarlı harflere benzese de Ârâmî-İran kökenli bir yazıdır. Thomsen, harflerdeki çift ünsüz ve hece işaretleriyle bazı tek ünsüz işaretlerinin hece yazısı kökenli olabileceğini ileri sürmüştür. Orhon yazıtlarında uygulanan yazı hece ve harf yazılarının karışımı gibidir. Ünlü harflerin kullanılışının sınırlı olduğuna bakılarak eski Türk yazısının hece yazısından harf yazısına geçiş aşamasında olduğu ileri sürülebilir. Sağdan sola doğru yazılan yazıların bazı Yenisey yazıtlarında soldan sağa doğru yazıldığı görülür. Ancak bu durumda harfler ters yöne çevrik olarak kazınmıştır. Taşa yazılı metinlerde genelde kelimelerle ekler birlikte telakki edilmiştir.
ORHON YAZITLARININ TÜRKİYE'DE ARAŞTIRILMASI
Türkiye'de Göktürk yazısı hakkında ilk araştırma Şemsettin Sami tarafından yapılmış yayınlanmamıştır. İlk yayın Necip Asım tarafından yapılmış 1899 yılında yayınlanmıştır.
Bugün ise bilim adamı, tarihçi tarafından gerekli incelemeler yapılmaktadır ve yapılmalıdır.
Bir önceki yazımda Danimarkalı Vilhelm Thomsen'in resmi konulmuştur.
SON