İONYA (EGE) NİN İLK DOĞA FİLOZOFLARINDAN ANAXIMENES (M.Ö.585-525)
MEHMET BİLDİRİCİ
Anaximenes bugün Aydın ili içinde yer alan Milet (Miletos) kentinde doğmuş, hayatı burada geçmiştir. Milet kenti ünlü Efes kenti ile birlikte İYONYA'yı (IONIAN LEAGUE) oluşturan 12 kent devletinden biridir. İonya daha sonra Bergama Krallığı ile dünyada ve Anadolu'da ilk çağda kurulan uygarlıklar arasında ön sıralardadır. Uygarlıkta pek çok ilkler buradan dünyaya yayılmıştır.
M.Ö 6 yüzyılda dünyada ilk defa Milet kentinde Milet Felsefe okulunu görüyoruz. Bu sıradan bir okul değildir. Zira doğa olayları akılcı bir yaklaşımla Anadolu'nun bu köşesinde ilk defa ele alınmıştır. Bu ise çok önemli bir başlangıçtır. Batı düşünce ve uygarlığının buradan başladığı kabul edilmektedir.
Bu okulda üç tane doğa filozofuna rastlanmaktadır. Thales (M.Ö.620-546), Anaksimander (610-546) ve Anaximenes (M.Ö. 585-525) bu kette yaşamışlardır.
M.Ö. 545 yıllarında tüm İyonya ve Karia kentleri İran'dan gelen Perslerin egemenliği altına girdiği düşünülürse, ilk iki filozofun öldüğü ve Anaximenes'in 20 yıl bu yönetimde yaşadığı görülmektedir.
Bu üç doğa filozofunun önemi dünyada ilk defa doğa ve fiziki olaylar mitoloji ve tanrılar dışında akılcı bir yaklaşımla çözülmeye çalışılmıştır. Gerçekten bu dünyada bir ilktir. Konuşma ve yazı dilleri Grekçe'nin İyonya lehçesidir. Depremler, rüzgârlar fiziki olaylardır, sebepleri de tanrılar arasındaki kavgalardan değildir.
Ön yargılı bazı Türk yazarları bunları Greklerle bir ilgisi yoktur, onlar doğa filozoflarıdır der. Ben de onlara şunu soruyorum doğaca diye bir dil mi var. Gerçekçi olursak tarih bize yol gösterir diye düşünüyorum.
Bilindiği gibi Thales ana madde (Arkhe) olarak suyu esas alır. Anaxsimenes buna karşın ana havayı esas alır. Fiziki olayları bunlarla açıklamaya çalışır. Daha önceki yazılarımda Thales ve Anaksimander incelenmişti, bu yazımda Anaximenes incelenecektir.
Anaximenes insanda ruh (psyche) olduğunun farkına varır.
Hocası Anaxsimander dünyayı yuvarlak bir silindir gibi düşünür Anaximenes ise bir tepsi gibi yuvarlak olduğunu kabul eder.
Ayın ışığının güneşten aldığının farkına varır.