Bu yazımda dünyanın sayılı mühendislik yapılarından İran'ın Şustar kentindeki su sistemlerinden söz edeceğim. Şustar İran'ın güney batısında Mezopotamya'ya yakın tarihi Elam bölgesindedir. Önemi ticaret yolları üzerindedir. Geniş sulu tarım bölgesiydi.
Elam uygarlığı hakkında kısa bilgiler şöyledir. Elamlılar Sami ırkına (Arap, Yahudi gibi) mensup bir ulustur. Elam uygarlığının tarihi MÖ 3000 yılına kadar inmekte bağımsız bir uygarlıktır. Sümerler, Babilliler ile devamlı savaş halinde olmuşlardır. Sümer uygarlığının yok olmasında rolleri vardır. MÖ 646 yılında Asur tarafından tarihten silinmişlerdir. Sümer çivi yazısını kendi dillerine uyarlamışlardı. İran uygarlığın temeli kabul edilmektedir.
Şustar kenti Karun nehri kenarındadır. Karun nehrinin sularının uzaklaştırılması ve kullanılması için büyük mühendislik yapıları inşa edimiştir. Şustar Karun nehri ile yapay açılmış derinliği 30 metreye varan bir kanal arasındadır. Bu yapay kanalın açılısı Büyük Pers Kralı Büyük Kurus (Cyrus) MÖ 6 yüzyıla kadar gittiği sanılmaktır.
Ancak en etkileyici eserler, nehrin ve yapay kanalın akışını düzenlemek ve sulama için su seviyelerini korumak için Sasani döneminde (MS 224-651) Kral I. Şapur tarafından inşa edilen üç büyük barajdır. Bu barajların en büyüğü olan Band-e Qey?ar, başlangıçta (550 metre) uzunluğundaydı ve sayısız kemeriyle desteklenen Valerian Köprüsü'ydü; Sasani kralı I. Shapur (ölüm 272) döneminde Romalı mühendisler kullanılarak inşa edildiği için bu adı almıştır.
Burada Anadolu ile ilgili çok önemli bilgilere de yer vermek gerek. Sasanı Kralı I. Şapur 260 yılında Roma imparatorluğuna saldırmış onu yenmiş Konya'ya kadar ilerlemiş ve İmparator Valerian'ı esir almış ve onu ve mühendislerini İran'a götürmüş bu barajların yapımında kullanmıştır. Eserlerin yapımı İran'ın ve esir Romalı mühendislerinindir. Baraj büyük taş bloklar demirlele birbirine bağlanmıştır.
Buradaki sistemler dünyanın mühendislik harikalarından biri olarak kabul edilmektedir.19. yüzyılda baraj sisteminin zamanla bozulması işe Şuştar'daki refahta sona ermiştir. Bugün bazı su çarkları ve su değirmenleri hala kullanılmaktadır.
Yazıya Su sisteminden bir resim eklenmiştir.