KARIA'YI PERSLER ADINA YÖNETEN SATRAP HEKATOMNOS VE ÇOCUKLARI
(M.Ö 391-334) II
İlk çağda Karia Bölgesi M.Ö 545 tarihinden M.Ö 334 tarihine kadar Persler (İran) tarafından yönetilmiş ve Anadolu'da yaklaşık 20 Satraplık (eyalet) kurulmuştur. Bunların en başında Karya Satraplığı gelmektedir.
Karia Satraplığının Perslerin yönetimine girdiği M.Ö 545 tarihin M.Ö 391 tarihine kadar geçen 154 yıl içinde Karia Satraplığı konusunda net bilgiler yoktur. Bu dönemde Artemisia satraplık adına M.Ö 480 yılında 5 teknenin komutanı olarak Pers Ordusu yanında deniz savaşına katılmış ve Pers kralından övgüler almıştır. Bu konuda Herodot tarihinde açıklamalar vardır. Ancak bu Atemisia satrap mıdır? Yoksa Satrap tarafından mı görevlendirilmiştir. Net bilgiler bulunmamaktadır. Mousolos eşi ve kardeşi Karia Satrabı Artemisia (M. Ö 353-351) ile isim benzerliği dışında bir aile bağı yoktur.
Karia Bölgesi bugün Muğla (güneyinde yaklaşık Akyaka'ya kadar) ve Aydın'ın güneyini kapsamaktadır. İlk çağda Karia Satraplığı bünyesinde Adalar da (KOS Adası) yer almakta ve Milet ve bu devirde kurulmaya başlayan PRİENE de .içinde bulunmaktadırr
Konu çok daha incelemelidir, bilinmeyen konular pek çok tarihçi ve bilim adamlarınca gerçekleştirilmelidirr. İlk çağdaki Muğla'nın tarihi bundan sonra tam ortaya çıkacaktır.
Şimdi Hecatomnos en büyük oğlu ve birlikte Satraplık yaptığı Mousolos'a dönersek, babasının M.Ö 377 yılında ölümü ile Satrap olarak atandı, Merkeze daha az bağımlıydı.
Karia Satraplığının bağımsızlık sağlamasının sebebi çevresi paralı asker olmak isteyen Greklerle sarılı olmasıydı.
Bu sıralarda Pers Kralı II Artaserkes Mısır ve Caducia savaşları ile uğraşıyordu. Cadusia (Sakalar) Hazar Denizi'nin güneyinde yaşayan bir kavim idi. Caduciler bir İran dili konuşan ve bazı Türk yazarlarca da Türk !! kabul edilen bir kavimdir.
Ayrıca Pers Kralına isyan eden başka bir Satrap Ariobarzanes karşı Pers kralının yanında yer aldı. Kral da Mousolos'a geniş yetkiler tanımak zorunda kaldı. Mousolos bir Pers Satrabı idi, tam bağımsız değildi, ama kral gibi yetkileri vardı
Mousolos Karia kökenli idi, Karia geleneklerine sıkı sıkı bağlıydı, gene de Helen dil ve kültürünün Karia'da yayılmasının önünü açtı.
Milas'ta babasının mezarını yaptırdı, Satraplığın merkezini Milas'tan Halicarnassos'a (Bodrum) deniz kenarına taşıdı, Halikarnassos küçük bir yerleşimdi. Mousolos zamanında çok gelişti, buraya çevreden çeşitli halklar yerleştirdi. Amfitiyatro ve. Tapınaklarla süslendi. Onun zamanın da Bodrum dünyanın en önemli kentleri arasına girdi.
Kendisi ve daha sonra yerine gelen kardeşleri tarafından Milas yakınında Labranda da dini Tapınaklar İnşa edildi. Mosolos'un en önemli eseri Bodrum'da ilk çağın yedi harikalarından biri sayılan Anıt Mezarı yaptırdı. Yaptırılan mezar anıtının tabanı 32 m 38 m dikdörtgen şeklinde yüksekliği 55 m olarak ifade edilmektedir. Anıtın en üstünde kendisinin ve eşi ve kardeşi Artemisia'ın dört atın çektiği araba üzerinde heykelleri yer almaktadır. Bu dünyaca ünlü mezar anıtına yaklaşık M.Ö 355 yılında kendi döneminde başlanmış ölümünden sonra kardeşleri tarafından M.Ö 340 tarihine kadar devam etmiştir.
Anıtın Mimarı Priene kentinden PYTHEOS olup Priene kentindeki dünyaca ünlü ATHENA tapınağının da mimarıdır.
Anıtın dört yüzü dönemin Helen dünyasının en seçme yontucuları (heykeltraş) tarafından işlenmiştir. Doğu cephesi SKOPAS, batı cephesi LEOKHARES (Atinalı yonucu M.Ö 360-328), kuzey cephesi BRYAKSIS, Güney cephesi TIMETHEOS tarafından işlenmiştir. Sonuç olarak dönemin en ünlü mimar ve yontucuları tarafından anıt mezar yapılmıştır.
Anıt Mezar en son 1402 yılına kadar ayaktadır. Bir deprem sonucu yerle bir olmuş Rodos Saint Jean şövalyeleri tarafından Bodrum Kalesinde yapı taşı olarak kullanılmıştır.
Zaman içinde anıtın kalıntıları tamamen ortadan kalkmış 1856 yılında Osmanlı devletinin kazı izni ve bulduklarını Londra'da British Müzesine taşıma izni İngiliz Tarihçi ve Arkeoloğu Charles NEWTON'a verilmiştir. Charles Newton Mousolos anıtının ve pek çok tarihi yapının yerlerini belirlemiş, orijinal buluntular dışarı taşınmıştır. Bu çok acı bir gerçek ama ben şahsen kendimi burada kalsalar tamamen yok olacaklardı diye avutmaya çalışıyorum.
Yazı ekine Mousolos Mezar anıtının 16 yüzyılda görmeden Martin Heemkerch tarafından yapılmış bir gravürü ile yeniden tasarlanmış bir maketinin resmi ile British Müseum'daki Mousolos portresi eklenmiştir.
(Devam edecektir)