KARYA KAYA MEZARLARI UZMANI İSVEÇLİ ARKEOLOG PAAVO ROOS (1937)
Paavo Roos mail ile tanıştığım İsveçli Bilim Adamı Arkeologdur. Kendisinin Muğla tarih ve arkeolojine büyük emeği ve katkısı olmuştur. Kaunos kaya mezarları ile ilgili benim talebim üzerine gönderdiği bilgiler Devrim Gazetesin de 02.02.2021 & 08.02.2021 & 12.92.2021 tarihlerinde üç yazım yayınlanmıştı. Bunların yanında kendi hayat hikâyesini de göndermişti. İngilizce olan bu metni çevirerek sizlerle paylaşmak istiyorum. Muğla'ya ve ülkeye hizmet etmiş yerli ve yabancıların hatırlaması gerektiğine inanıyorum. Bugün 86 yaşında olan Roos'a sağlıklı yaşam dilerim. İşte kendi kaleminden hayatı;
1937'de Estonya'nın Tartu kentinde doğdum. 1944'te ailem Sovyet işgalinden önce ailem İsveç'e sürgüne gönderildi ve benim de okula gittiğim Lund'a kentine gittik.. Lund Üniversitesi'nde Latin, Yunan ve Klasik Arkeoloji ve Tarih okudum. 1962 yılında Roma ve Atina'daki İsveç Klasik Enstitülerinde kurs gördüm ve antik stadyumlara özel bir ilgim oldu. 1964 yılında Türkiye'ye giderek antik kalıntıları, özellikle de stadyumları inceledim. Gerçekten de Türkiye'nin hem batısında hem de güneyinde pek çoğunu gördüm.
O zamanlar Türkiye pek çok açıdan şimdiki halinden oldukça farklıydı; arkeolojiyle de ilgili. Arkeolojik alanları çeviren çitleri ve bilet gişeleri yoktu ama bazen karşınıza bir bekçi çıkabiliyordu. Gayeleri ziyaretçilerin ve hayvanların harabelere zarar vermesini engellemekle ilgiliydi. Muğla vilayetindeki tek arkeolojik kazı İasos'ta İtalyanlar tarafından yapılmış, İsveç kazı alanı Milas Labranda'da ise 1950'li yıllarda yapılan kazılardan sonra temizlik çalışması yapılmıştır. Oteller çok sayıdaydı ancak turistlere yönelik değildi; Bütün vilayetteki sadece bir otelin odalarında akan su vardı.
Ayrıca herhangi bir stadyum bildirilmeyen Kaunos'a doğru da bir rota çizdim. Bunun yerine, Atina'daki İsveç enstitüsünün Müdürü olan Paul Åström'ün bana bahsettiği ve Kıbrıs Tunç Çağı ile ilgilenmek için fikrini değiştirmeden önce bunları incelemeyi planlayan kaya mezarlarını ziyaret ettim. Birçoğu bilim adamları tarafından ziyaret edilmemiş olan büyüleyici mezarlardan çok etkilendim ve onları araştırmamın konusu yapmaya karar verdim. Mezarları incelemek için yetkililere başvurdum ve izin aldım - o zamanlar çok kolaydı - ve 1965 ve 1966 yıllarında da izin aldım.
Mezarlar az çok boş olduğundan mesele bir kazı meselesi değildi ancak 1966 yılında Kaunos'ta Türk kazıları başladı. Mezarların incelenmesi kazının bir parçası haline getirildi ve aslında mezarları, çoğunlukla Türkiye'de daha önce pek bulunmayan türden, MÖ 4. yüzyıla ait Attika seramiği olmak üzere çeşitli buluntular elde edildi. Kazı projesi kapsamında çevredeki mezarlar da daha sonra yayınlanmak üzere incelendi. Elbette o dönemde drone kullanmak mümkün olsaydı işlerin çoğu çok daha kolay olurdu. 1972'de Kaunos'un Kaya Mezarları adlı doktora tezimi, ardından buluntular üzerine 2. bölümü yayımladım ve iki yıl sonra Lund Üniversitesi'nde öğretim görevlisi olarak atandım..
Ancak antik stadyumlara olan ilgimi bırakmadım ve ilk ziyaretimden bu yana Türkiye'de çok daha fazla çalışma yaptım. Muğla vilayetinde stadyumlar çok az var ama Milas Labranda'daki en ilginçlerinden biri. Her ne kadar tesisin çok az bir kısmı korunmuş olsa da - aslında o kadar az ki, tanımlanması zaman aldı - nadiren korunan yarış pistinin başlangıç blokları Labraunda'da her iki uçta da öyle ve stadyum birkaç yıl önce yayınlandı.
Ayrıca 1985-1987'de Roma'daki İsveç Klasik Araştırmalar Enstitüsü'nde asistanlık, 1987-1990'da ise İstanbul'da İsveç Araştırma Enstitüsü'nün direktörlüğünü yaptım. 2002 yılında Lund Üniversitesi'ndeki görevimden emekli oldum ancak bundan sonra araştırmalarıma devam ettim.