KONYA EFLATUN İLE İLGİLİ EFSANELER
MEHMET BİLDİRİCİ
Konya'da Selçuklu döneminde Eflatun ile ilgili çeşitli efsanelere inanılır. Eflatun-u İlahi yer altı kanallarını yapan, sular ve gölleri düzenleyen kişidir. Bir Mühendis olarak benim yorumum bu bir Romalı mühendistir. Türkler Anadolu'ya geldiklerinde her ne kadar son zamanlarda sönmüş olsa da kendilerinin önce tam anlamadıkları Roma ve Bizans'tan gelen bir su uygarlığının izleri ile karşılaşmışlar ve bunları yapanlara Eflatun-u İlahi demişlerdir. Bunun Büyük Filozof Eflatun (M.Ö 428-348) (PLATO) ile hiç ilgisi yoktur.
Konya Ovası önceleri denizmiş, Eflatun-u İlahi kurutmuş ova meydana gelmiş. Beyşehir gölü bir akarsu imiş, Eflatun-u İlahi suyun ağzına bir bent yapmış, Beyşehir Gölü oluşmuş. Bu efsaneler Helenizm ve Roma dönemlerinde değil Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde ortaya çıkmış.
Konya'da Eflatun ile ilgili çeşitli yerler vardır. Bunların başında merkezde yer alan Alaaddin Tepesi üzerinde Eflatun Mescidi gelmektedir. Burada 4 yüzyılda yaptırıldığı sanılan bir Kilise bulunmaktaydı.
Buradan ilk bahseden Arap Gezgini Herevi'dir (Ölümü 1214). Gezdiği kentlerdeki kutsal yerleri anlatan "Kitab-üs Ziyaret" adlı eseri vardır. Alaaddin Tepesi üzerinde Eflatun Makamı yer almaktadır diye yazmaktadır.
1465 yıllarında Konya'yı ziyaret eden Rus Gezgin Vasilij Alaaddin tepesi üzerinde bir kilise olduğu Müslümanların Eflatun mezarı, Hıristiyanların ise AMPHILIOCHIUS (339-394) Mezarı olduğuna inandıkları ve ziyaret yaptıklarını ifade eder.
Osmanlı bilgin ve Coğrafyacı Hacı Kalfa olarak bilinen KÂTİP ÇELEBİ (1609-1657) eserinde bu doğrultuda görüş bildirmektedir.
Bizans dönemi en önemli din adamı Amphılıochıus Konya'da çok hizmetleri olan bir kişidir. Onun ismi Eflatun ile karıştırılmıştır. Onun hakkında 22.05.2020 tarihine yayınlanmış yazım bulunmaktadır.
Muhtemelen 4 yüzyıldan kaldığı sanılan bu tarihi kilise 1872 yılında Saat Kulesi'ne çevrilmiş, 1921 yılında Konya Belediyesi tarafından yıktırılmıştır. Bu gün sadece resimleri elimizdedir. Bu konuda Semavi Eyice'nin incelemeleri olup çok kapsamlıdır
Bundan başka Konya Sille arasında bugün askeri bölge içinde kalan Eflatun Manastırı yer almaktadır.
Bu manastırın Konya doğumlu ve Filistin'e yerleşen Aya Khariton adına 4 yüzyılda kayalara oyularak yaptırıldığı sanılmaktadır. Manastır kayalara oyma şeklindedir. Manastır Selçuklu döneminde faaliyettedir. Mevlana Celalettin Rumi (1207-1273) bu manastırda misafir edildiği ve keşişlerle sohbet edildiği bilinir. Bu konuda Mevlana'nın hayatı için çok önemli bir kaynak olan AHMET EFLAKİ (ölümü 1360) MENAKİBÜL ARİFİN (Ariflerin Menkibeleri) eserinde bilgiler vardır.
1766 yılında Konya'yı ziyaret eden Danimarkalı CARSTEN NIEBUHR (1733-1815) bu manastırı da ziyaret etmiş ibadete açık ve içinde pek çok yazıt (kitabe) olduğundan söz etmiştir.
Üçüncüsü M.Ö 13 yüzyılda yapılan bir su havuzu ve üzerindeki Hitit kabartmaları yer alır Beyşehir Sadıklar köyündedir. Eflatun Pınarı olarak bilinir. Bu çok değerli anıt ayrı bir yazı konusu olabileceğinden burada bu kadar yer verilmiştir. Eflatun ismi ile bağlantılı bazı önemli olmayan yerler de bulunmaktadır.
Yazım ekinde Konya Alaaddin tepesinde bugün yer almayan Bizans kilisesi resmi ile Konya Sille arasında internetten alınma (A. Soysal 2013) Eflatun manastırının resmi eklenmiştir.