MUĞLA LAGİNA'DA TANRİÇA HEKATE TAPINAĞI VE MİMARI TARASON
MEHMET BİLDİRİCİ
Eski Karia bölgesi olan Muğla il sınırları içinde pek çok tarihi eserler ve antik kentler yer almaktadır. Mylassa (MİLAS), Halikarnarnas (BODRUM), Stratonicea en başta gelenlerdir. Pek çok tarihi yapı zamana yenik düşmüş bugün sadece muhteşem temelleri kazı sonrası ortaya çıkarılabilmiştir. Buralardan kurtarılabilmiş çok az sayıda ki eserler bugün Türk ve dünya müzelerindedir.
Bugün bölgenin idari merkezi olan Muğla ise yaklaşık 2200 yıl önce tarih ekranına düşmüş ancak çok küçük bir yerleşim yeridir. Tüm çağlarda bölgenin en canlı ticaret ve kültür kenti Milas olarak kabul edilebilir.
Yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren Türkiye'de turizmin hızla gelişmesi ile Muğla Türkiye'nin önde gelen turist çeken illerinin başında gelmektedir. Bu turizmin hızla gelişmesi ile İstanbul'dan diğer illerden ve yurt dışından pek çok yerli ve yabancı Bodrum ve Muğla'nın içi ve çevresine yerleşmeye başlamıştır. Ben Mehmet Bildirici şahsen bunlardan biriyim. Yirminci yüzyıla kadar nadir insanın geldiği ve adeta sürgünlerin gönderildiği Muğla bir anda çok kültürlü ve modern bir yaşama geçmiştir.
Şüphesiz Muğla yöresinin de kendine özgü yüzyıllardan gelen bir kültür ve gelenekleri olduğu aşikârdır ancak bugün bu durum bambaşka bir değişimlere yönelmiştir.
Ben kendimden biliyorum. Deniz, doğa, orman gibi doğal değerler beni buraya çekti ama Muğla Akyaka'da ev sahibi olduktan sonra buranın antik çağlarda özellikle Ege bölgesinin (İyonya ve Karia) tarihi beni adeta âşık etmiştir. İlk çağlarda pek çok kültürlerin buradan dünyaya yayıldığı beni büyülemiştir.
Bir giriş yapıyım derken iş uzadı. Şunu belirtmek istiyorum. Muğla merkezin hemen yanında Straratonicea isimli antik kentin Muğla'ya çok yakın oluşu büyük bir şanstır. Bu antik kentte kazılar yapılmakta ve adeta tarih fışkırmaktadır. Amfi tiyatrosu oluşu konser ve tiyatro etkinliklerine çok uygundur. Nitekim Muğla Büyükşehir Belediyesi tarafından da yapılmaya başlanılmıştır. Ben de burada katılma şansını yakaladığım İdil Biret konserlerini heyecanla hatırlamaktayım. Bunların zamanla artacağına inanıyorum.
Stratonicea isimli antik kenti kurulduğu M.Ö 3 yüzyılından itibaren 7-8 yüzyıl dünyanın en önde gelen kentlerinden biridir. Bu kentin biri kuzey doğuda diğeri güney batıda iki dini tapınak alanı bulunmaktadır. Kuzey doğudaki Lagina'da (Yerel ismi Leyne) tanrıça HEKATE adına yapılmış muhteşem bir tapınak yer almaktadır. Bu yer bugün Yatağan ilçesinin Turgut bucağıdır. İlk Türk Arkeolog ve Ressamı Müzeci Osman Hamdi Bey (1842-1910) tarafından kazı yapılmış önemli bir tapınaktır. Bunlar hakkında kısa bilgiler de şöyledir.
Hekate ay ve gecelerle ilgili bakire tanrıçadır. Geceleri dolaşır, insanlara korkulu rüyalar gönderir ve bu rüyalardan insanları koruduğuna inanılır. En büyük tapınak sadece Muğla'dadır. Muğla'nın en önemli tanrıçasıdır denilebilir.
Lagina'daki bu muhteşem tapınağın mimarı Tharason olarak bilinir. Hakkında fazla bilgi bulunmamaktadır. Daha fazlası Aydın Üniversitesi'nden Arkeolog Dr. Murat Aydaş'ın yayınlarında bulunmaktadır. Tharason mimar ve heykeltraş (yontucu) olarak M.Ö 300 civarlarında yaşadığı kabul edilmektedir.
İleri yüzyıllarda Lagina Tapınağının yeniden ayağa kaldırılacağına inanıyorum. Bunun Muğla Kültür ve Turizmine neler katacağı hayal bile edemiyorum. Ama torunlarımız bunu gçreceklerdir.
Yazıma Lagina tapınağından ve tanrıça Hekate'nin internetten bir resmi eklenmiştir.