PERS KRAL YOLU SARDES'TEN PERSEPOLİS'E 2700 KM
MEHMET BİLDİRİCİ
Anadolu M.Ö 545 yıllarından M.Ö 335 yıllarına kadar merkezi İran olan Pers İmparatorluğunun egemenliğinde kalmıştır. Pers İmparatorluğu siyasi hâkimiyete önem vermiş din ve kültür yönünden baskıcı olmamıştır.
Pers İmparatorluğunun Anadolu'ya en büyük armağanı 2700 km uzunluğunda olan Lidya'nın başkenti Sardes'den (Manisa-Salihli) Pers İmparatorluğunun başkenti Persepolis (İran) uzanan karayoludur.
Bu dünyada yapılmış ve en uzun karayoludur. Anadolu'da meydana gelen büyük bir mühendislik harikasıdır.
Kral Yolu Roma dönemin de de kullanılmış daha sonra terkedilmiş ve geçtiği yerleri saptamak çok zordur. Bu konuda uzun bir araştırma yaparak bunları şöyle belirleyebiliriz.
Bu yol Lidya'nın başkenti Sardes'ten başlar, Sardes tarihte ilk defa altın parayı bulan Lidya uygarlığının başkentidir. Dünyanın en zengin krallıklarından Lidya'nın başkentidir. Salihli'ye 9 km uzaklıktadır.
Yol buradan Pessinus antik kentinden (Eskişehir Sivrihisar Ballıkaya) geçer. Pessinus Anadolu'da tanrıça Kibele'ye tapınılan yerin başında gelir. Sivrihisar'a 16 km uzaklıktadır.
Buradan yol Frigya Krallığının en önemli kenti ve başkenti Gordion'a (Yassı Höyük- Ankara Polatlı) devam eder. Gordion antik kenti Polatlı'ya 29 km uzaklıktadır. Gordion'da yapılan kazılarda Kral yolunun izine rastlanılmış, genişliğinin 6 m olduğu görüşmüştür.
Yol üzerinde tespit edilebilen diğer kent Ankara'dır. Ankara'dan doğuya devam eder Kızılırmak (Halys) nehrini geçer. Buradan Komona antik kentine uğrar. Komana Tokat'a 10 km uzaklığındadır. Tanrıça Ma-Enyo'ya (Artemis) tapınılan yerdir.
Yol buradan Melitene (Eski Malatya) geçtiği belirlenmiştir. Eski Malatya'da Herodot'un tarif ettiği bir kontrol noktasına rastlanmıştır.
Yol buradan Diyarbakır'a (Amida) devam eder. Araştırmacı Kenan Esmer Diyarbakır Çernik ilçesinde kral yolunun izine rastlamıştır. Bir resmi buraya eklenmiştir.
Diyarbakır'da Kral yolunun geçtiği bir köprü halen mevcuttur, onarılmayı beklemektedir.
Diyarbakır'da Kral Yolu Anadolu'yu terk etmekte ve buradan Asur Başkenti Ninova (Bugün Musul) ve devamla Susa ve Pers başkenti Persopolis'e uzanmaktadır.
Kral Yolu Pers İmparatoru Darius tarafından başlatılmış ve gerçekleştirilmiştir.
Asurlular ikinci binin ortalarında (M.Ö 1500 ) Anadolu'da ticaret kolonileri kurdukları bilinir. Asur tarafında olan yolların ilk defa onlar tarafından yaptırıldığı bilinmektedir.
Buna karşın M.Ö 8 yüzyılda kurulan Lidya Krallığı da parayı bulmuş, ekonomisi düzelmiş, yol yapımlarına önem verdiği kabul edilmektedir.
Ancak Kral Yolunu yaptıran, derleyip toplayan Pers Kral I. Darius (Krallığı M.Ö 522-486 Doğumu ise M.Ö 550.
Kral Yolu hakkında tarihi bilgiler Herodot Tarihinden gelmektedir. 7 günde posta habercilerinin Sardes'ten Persopolis'e ulaşabildiklerini söylemekte ve projeyi övmektedir. Ara yerlerde bekleyen atlı birliklerin haberi bir sonrakine ulaştırmakta ve başka bir ekip ona diğerine taşımaktadır.
Sardes'ten sonra yol Efes kentine devam eder.
Yazıma iki resim eklenmiştir. Diyarbakır da bugün mevcut olan köprü ve Diyarbakır Çernik'te araştırmacı Kenan Esmer tarafından ortaya çıkarılan Kral yolu bulunmaktadır.
2 Ek