RÖNESANS HAREKETİNDE BİLİMSEL ÖNCÜ İNGİLİZ ROBERT HOOKE (1635-1703)
MEHMET BİLDİRİCİ
Avrupa'ya ve dünyaya büyük aydınlık getiren Rönesans (yeniden Doğuş) hareketi 15. yüzyılda İtalya Floransa kentinde başlamış daha sonra tüm kıta Avrupa'sına yayılmıştı. Bunu bir önce Leonardo da Vinci yazısında incelemiştik.
Rönesans hareketi ilk önce kendini resim, mimari ve Güzel Sanatlar alanında göstermiş, bunun arkasında bilimde etkileri görülmüş ve bunu insanlık tarihinin en büyük olayı SANAYİ DEVRİMİ gerçekleşmiştir. Sanayi Devrimi'nin içinde olan Avrupa uluslarının çok zenginleşmesine Osmanlı İmparatorluğu gibi Sanayi devrimin dışındaki ülkelere de hizmet gelmiş ancak ağır ekonomik kayıplar yaşamışlardır.
Başa dönersek Rönesans öncesi mimari alanda dünya harikası eserler yapılmıştır. Bunların başında Mısır, Roma ve İslam ülkeleri gelmektedir. Anadolu coğrafyasında dünya ölçüsünde Ayasofya Kilisesinin mimarları 6 yüzyılda yaşayan Tralles'li (Aydın) ANTHEMIUS ve Milet'li ISIDOROS, Osmanlı döneminde Mimar SİNAN (1490-1588) ve batılılaşma sürecinde Osmanlı Saray Mimarları Balyanlar örnek verilebilir.
Ancak ben çok önemli bir konuya parmak basacağım. Mimari ustadan öğrenilen bir sanattı. ayrıca okullarda öğretilmiyordu. Henüz bugün ki gibi yapı malzemelerinin taşıma gücünün ölçülmesi ve hesaplanması bilinmiyordu.
Eskiden bolca kullanılan taş basınca dayanaklı, çekme gücüne dayanaksız bir yapı malzemesidir. duvar, kolon, kemer ve kubbelerde kullanılması uygundu. Buralarda kullanılan taş ve tuğla basınca maruz kalıyordu
Çekme mukavemetine dayanıklı yapı malzemesi olarak ahşap vardı. Tavanlarda kemer ve kubbeler kullanılabiliyordu. Son zamanlarda çekmeye dayanıklı çelik ve onunla birlikte kullanılan BETON ARME bu konuda yapı ve köprülerde harika yapılara öncü oldular.
Bu gelişmeler Rönesans hareketinde bilimsel gelişmelere borçludur. Ben bir mühendis olarak bunları başlatan kişinin İngiliz ROBERT HOOKE (1635-1703) olduğuna inanıyorum.
Robert Hooke mühendis, biyolog ve filozoftur. İngiltere'de doğmuştur.
Annesi Cecily ve babası 1648 yılı ölen John Hooke'dur.
Robert Hooke o tarihe kadar hiç kimsenin yapmadığı bir deney yapmış Ele alınan bir malzemede uygulanan gerilmenin (Birim alana gelen örnek Kg/cm2 gibi) boyutsuz birim birim uzamaya oran sabittir. BU MÜHENDİSLİK TARİHİHİNDE HOOK KANUNU OLARAK BİLİNİR. Burada sözü edilen birim uzama elastik'tir. Kuvvet ortadan kalkınca uzama da yok olur. Malzemede gerilme ile meydana gelen birik uzama ve kısalmaların tarihte ilk defa ölçülmesi ile MEKANİK- STATİK- BETONARME BİLİMLERİNİN BAŞLANGICI OLMUŞTUR.
Robert Hooke'un kanununda her malzeme için bulunan bu sabit değere gene bir İngiliz bilim adamı Thomas Young (1773-1829) Elastisite Modülü veya Young Modülü adı verilmiştir.
Robert Hooke ile başlayan çalışmalara zincirleme pek çok gelişmeler eklenmiş ve bugün ki betonarme hesaplara ulaşılmıştır. Bu gün her alanda olduğu gibi baş döndürücü gelişmelere imza atılmaktadır.
Ben 1969-1983 yılları arasında Konya Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi'nde öğretim görevlisi olarak YAPI MALZEMESİ derslerini verdim. Bu kurum halen Selçuk Üniversitesi Mühendislik Fakültesi bünyesindedir.
Bu konuda hazırladığım YAPI MALZEMESİ DERS NOTLARI 1982 yılında Selçuk Üniversitesi yayını (20 nolu) olarak yayınlanmıştır. Yayınıma Web sitem (2014-6) den ulaşılabilir. Ben ayrıldığımdan sonra yıllarca ders kitabı olarak yararlanılmıştır. Bundan gurur duyuyorum.
Derslerimde Hooke Kanunu derslerimde üzerinde en çok önem verdiğim konuydu. Her sınavda mutlaka sorardım. Bu kanunla inşaat mühendisliği dalında malzemenin özelliklerinin incelenmeye ve hesap yöntemlerinin başlangıcı kabul ediyorum. Her inşaat mühendisinin bunu çok iyi bilmesi gereklidir.
Yazıma Robert Hooke'un bir portresi eklenmiştir.