TÜRKÇE VE TÜRKMENCE DİLİ ARASINDA BENZERLER VE BENZEMEZLER
MEHMET BİLDİRİCİ
Ben Türki devletleri ziyaret edemedim Türkçe dilleri konusunda bir araştırmacı olmadım, benim bilim dalım değil. Ama bakıcım Türkmenistan uyruklu Ayna ile bir buçuk yıldan bu yana beraberiz. Kendisi Türkçe öğrenmiş benimle Türkçe konuşuyor. Ben de evimde onun sayesinde Türkmenistan adetlerini, giyimlerini, Türkmenistan dilini tanımak fırsatını olabildiğine yakalamaya çalışıyorum. Türkmenistan Orta Asya'da küçük bir ülke nüfusu 6 milyon civarında, İstanbul'un üçte biri kadar.
Türkmenistan ve Türkiye aynı dili konuşuyor. Ama ardan geçen yüzyıllar içinde değişimler olmuş ben buna bazı örnekler sunacağım.
Önce haftanın günleri farklı ve şöyle: Birinci gün & ikinci gün & üçüncü gün gibi Biz haftanın günleri Farsçadan almışız, onlar da Öz Türkçe
Bilindiği gibi Osmanlı döneminde ay isimleri Arapça idi. Ay takvimine göre yıl 354 idi. Güneş yılı 365 olduğuna göre örnek olarak Ramazan ayı yaklaşık her yıl 10 gün önce geliyordu. Bu ise tarıma uygun değildi. Bunun için 1839 yılından itibaren takvim güneş sistemine dönüştü, isimleri Cumhuriyetle değiştirildi. Arapça ay takvime göre ay isimleri şöyleydi.
Muharrem & Safer & Rebiül evvel & Rebiül ahir & Cumadel evvel & Cumadel ahir & Recep & Şaban & Ramazan & Şevval & zilkade & zilhicre
Cumhuriyetle güneş yılına göre ayların isimleri değiştirildi.
Onlarda ise şöyle Batıdan gelme (Rusça'dan) Türkçe söylendiği gibi
Yanvar-Fevral- Mart- April -May -Iyun-Iyul- Ağust-Senyabır-Okyabır-Noyabır- Dekabır. Ben okunduğu gibi yazdım. Tabii yazılışları da farklı
Meyve ve sebze isimleri de farklı işte onlardan bir kaçı
Pamador:: Domates Banan: Muz Megge: Mısır
Hıyar: Salatalık Kartoçka: Patates Kesir: Havuç
En ünlü yemekler değişik yapılmış mantı samsa bir çeşit gözlemedir
İsimler genellikle Araplardan alınmadır. Türkiye'de eskiden da aynı idi. Cumhuriyetle beraber eski Türk büyüklerinin isimleri kullanılır oldu.
Cengiz - Mete - Çağatay-Attila- Gültekin (Gültigin)-Teoman- Oğuzhan gibi
Türkmenistan da bu isimler Oğuzhan haricinde kullanılmıyor.
Hayvan isimlerinden bazı örnekler;
Sıçan: Fare Sığır: İnek Korkadil: Timsah Belka: Sincap
Evren: Asuman Turpan: Fırtına Kızıl: Kırmızı Gülgüne: Pembe
Koyugök Lacivert Çal: Gri Goyusan: Turuncu İlgen: Sabah
Türkiye'de az rastlanır bazı isimler şöyledir. Çari (erkek) kadın isimleri Gülnebad, Gülelek, Maya, Gunça
Türkmenistan da bayramları çok olan bir ülkedir. Milli, dini, yerel bayramları şöyle;
At bayramı Kavun Bayramı Tarafsızlık Bayramı
Nevruz Bayramı Kadınlar Günü Erkekler Günü !!!!!
Yılbaşı Ramazan Bayramı Kurban Bayramı
Türkmenistan erkek egemenliğinin (peder şahi) koyu olduğu bir ülkedir. Kız çocuklar miras almaz, tüm miras büyük erkek çocuğa kalır, ama anne babasına çok iyi bakmak durumundadır. Geleneklerine çok bağlıdır. Kadınlar genelde başı kapalı, uzun etek giyerler.
Türkmenistan ekonomisi de zayıf olduğu için pek çok evli ve çocukları olan kadınlar ailesine katkı için İstanbul'da çalışmaktadır. Onların kocaları ve aileleri çocuklara bakar. Geleneklerine ve namuslarına çok düşkündür. Misafire çok değer verirler. Önce sofra misafire ve erkeklere hazırlanır.
Türkmenistan'da sütlü çay, yeşil çay, bitki çayları ünlüdür. Her evin bir tandırı vardır, ekmeğini orada yapar
Kuyu kazarken, ev temeli atarken, gelin alınırken hocadan izin alınır, uğurlu günde yapılır. Nazara inanırlar kadınlar saç tararken çıkan saçlarını Kurban bayramı gömerler
Tüm bunları kardeş bir Türk devletini tanımak için topladığım bilgiler, bunlar için uzun uzun konuştuğum yardımcım Ayna Gumanova (Bayram Ali) ve Aygül Gulieva'ya (Aşkabat yakını Tecen) teşekkür ederim.
Son olarak yazı ekine Türkmenistan haritası ekleyeceğim. Bu Harita Konya Selçuk Üniversitesi tarafından 2003 yılında TİKA (Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı) adına hazırlanmıştır. Bu haritanın hazırlanmasında Oğlum Prof. Dr. Öztuğ Bildirici'nin emekleri büyüktür.). Ölçeği 1/ 8 000 000
Türkmenistan'a kuzeyde Kazakistan, Kuzey doğuda Özbekistan, Güney doğuda Afganistan, güneyde İran, Batısında Hazar Denizi sınırdır. Bakü deniz komşudur.
Ek alanıa