ALLAHÜEKBER DAĞLARI ŞEHİTLİĞİ/SARIKAMIŞ.
Değerli okurlar, seyahatimizin 3. Gününde Sarıkamış' tan kalkan otobüsümüz, ANİ HARABELERİ' ne doğru ilerlerken yol kıyısındaki Allahüekber Dağları Şehitliği'nde duruyoruz. Lapa lapa kar altında şehitliği ziyaret edip fotoğraflar almaya çalışıyoruz. Şehitlikteki yazılı levhaların üzeri karla kaplanmış, bazılarının yazıları okunmuyor. Yazıları görebilmek için buzlanmış karları temizlemeye uğraştığımda ellerim donuyor ve ellerimi kullanamaz hale geliyorum. Levhalardan birinde;
"Bu millet sana minnettar her zaman,
Seni unutmayacağız ey şanlı kahraman.
Ruhun cennette yüceldikçe senin,
Binlerce Fatiha sana aziz şehidim."
Yazıları kazınmış. Kitap şeklindeki bir başka levhada ise; Besmelenin ardından;
"Allah yolunda şehit olanlara ölüler demeyin, bilakis onlar diridirler, ebediyen yaşayacaklardır" Kur'an-ı Kerim. Bakara Suresi ayet 154. Aziz Şehitlerimizin Ruhları için El Fatiha. Devamla: "Şehitler şunu isteyecekler; Ya Rabbi bizi dünyaya tekrar gönder ve senin uğrunda bir kere daha şehit olalım" Hadis-Şerif. Levhalara kazınmış yazılar bitmiyor, işte kandamlası bir başka şiir:
"BU VATAN KİMİN?
"Bu vatan toprağın kara bağrında
Sıra dağlar gibi duranlarındır.
Bir tarih boyunca onun uğrunda
Kendini tarihe verenlerindir.
İleri atılıp sellercesine,
Göğsünden vurulup tam ercesine,
Bir gül bahçesine girercesine,
Şu kara toprağa girenlerindir. "
Ellerimin donması pahasına üzerindeki buzları temizleyebildiğim donmuş mermer levhada ise şu satırları seçebildim: "Osmanlı devleti, 1. Dünya Savaşında. başlangıcında . den beri (93 harbi olmalı) 38 yıldır Rus işgalinde bulunan Sarıkamış, Ardahan ve Kars'ı düşman işgalinden kurtarmak istedi. Harbiye Nazırı (Bakanı) ve Başkomutan vekili Enver Paşa' nın komutasında 118.000 askerle 20 Aralık 1914' te Doğu Ordusu harekâta başlar. Enver Paşa, savaşan üçüncü ordunun komutanlığına da vekâlet etmekteydi. Savaş, lojistik yönden 9. 10. 11. Kolordular 40-50 derece soğukta ve 60-70 cm. kar üzerinde Rus birlikleriyle kahramanca savaşıldı. Yer yer zaferler kazanıldı. Allahüekber Dağları, 37.000 şehit verilerek aşıldı ve Sarıkamış kuşatıldı. Sarıkamış Kuşatma Harekatı aşırı soğuk ve .. Hedef ele geçirilemeden. Ocak 1915' te sona erdi. Bu dağlarda . .. (okunamadı) cephede hastalık ve donma sonucu yaklaşık 60.000 şehit verildi. .(okunamadı) .hip ve yıllardan beri hazırlanan düşman birlikleri ... (Alttaki birkaç satır buzlanma nedeniyle okunamadı). Bir başka levha:
TÜRK ASKERİNE "Dünyanın hiçbir ordusunda yüreği seninkinden daha temiz ve sağlam bir askere rast gelinmemiştir. Her zaferin mayası sendedir. Her zaferin en büyük payı senindir. Burada şehit olan kahraman evlatlarımızı minnetle anıyorum. Ruhları şad olsun. Mustafa Kemal ATATÜRK" Diğer levhalarda ise M. Akif Ersoy' un "Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?" diye başlayan ünlü şiirinden dizeler yer alıyor. Yine arka duvardaki beyaz mermere yüzlerce şehidin adı kazınmış.
ALLAHÜEKBER DAĞLARI ŞEHİTLİĞİ: Dağda âşıkların izini süren Hükümdarın askerleri, önce kızı ardından da çobanı yakalayıp öldürmüşler. Çoban, öldürülürken ağzından son olarak "ALLAHÜEKBER" sözü döküldüğü için bu dağın adı da Allahüekber Dağı" olmuş.(söylence).
"Sarıkamış' ta 60.000'i donarak olma üzere 78.000 şehit vermiştik. 1914 yılının 15-22 Aralık tarihleri arasında Sarıkamış yakınlarındaki Allahüekber Dağları'nda Kars' ı Ruslar' dan geri almak için harekata katılan 60.000 asker donarak öldü. Başkomutan vekili Enver Paşa, büyük bir güçle Ruslar' ı hiç beklemedikleri bir yerden; Allahüekber Dağları' ndan aşarak vurmayı ve Kars' ı yeniden vatan topraklarına katmayı hedeflemişti. Allahüekber Dağları' nın yer yer 2-3 bin rakımlı geçitlerinde ısı sıfırın altında 30 dereceye kadar düşüyordu. Türk askerinin büyük bölümü ise çölden gelmişti ve üzerlerinde yazlık üniformaları vardı. Sarıkamış' ta dondurucu soğuk altında askerimizin durumunu Kurmay Subay Şerif Bey, "SARIKAMIŞ" kitabında şöyle anlatıyor: "Yol kenarında, karların içinde çömelmiş bir asker, bir yığın karı kolları ile kucaklamış, titreyerek, feryat ederek dişleriyle kemiriyordu. Kaldırıp yola sevk etmek istedim. Beni hiç görmedi, zaten çıldırmıştı. Bu suretle şu lanetli buzlar içinde biz, belki on bin kişiden fazla insanı bir günde karların altında bıraktık ve geçtik" Rus Kafkas Ordusu Kurmay Başkanı Vekili Dük Aleksandroviç Pietroviç, Sarıkamış' ta gördüklerine anılarında şöyle yer vermiş: "İlk sırada diz çökmüş 9 kahraman, Mavzerleriyle nişan almışlar, tetiğe asılmak üzere ama aşılamamıştır. İkinci sırada cephane taşıyanlar var, sandıkları bir avuçlamışlar ki, kainattan hırslarını alıyor gibiler. Öylesine kaskatı kesilmişler. Ve sağ başta Binbaşı Nihat. Dimdik ayakta, başı açık, saçları beyaza boyanmış, gözleri karşıda. Allahüekber Dağları' ndaki son Türk müfrezesini teslim alamadım. Bizden çok evvel, Allahlarına teslim olmuşlardı. "
Allahüekber Dağları, 37.000 şehit verilerek aşıldı ve Sarıkamış kuşatıldı. Sarıkamış Kuşatma Harekâtı aşırı soğuk ve açlık yüzünden hedef ele geçirilemeden 5 Ocak 1915' te sona erdi. Osmanlı Ordusu, bu dağlarda 60.000' i donma sonucu tam 78.000 şehit verdi. Rus birlikleri de bu savaşlarda 32.000 askerini kaybetti. " Bilmem ki daha fazla söze gerek var mı?...
SARIKAMIŞ ADI: "Çerkez Beylerinden biri bu toprakları biraz yiyecek ve bir sarığa aldığından buranın adı; SARIĞAALMIŞ/SARIĞALMIŞ olarak söylenmiş ve daha sonra da SARIÇAM ORMANLARINA nazire olarak 'SARIKAMIŞ' denilmiş. Yöredeki rivayet (söylem) böyle. İçimiz yanıp yüreğimiz ezilerek şehitlikten ayrılıyoruz. Fazla söze gerek yok.Tüm şehitlerimize Allah' tan Rahmet diliyoruz. Mekânları cennet olsun.
NOT: Geçen haftaki yazımızda Erzurum'un ünlü CAĞ KEBABI nın adı yanlışlıkla CAR KABABI olarak dizilmiş, düzeltir özür dileriz. Yazımıza bir de fotoğraf ekliyoruz.