Bilim ve Teknik Dergisinin Mart 2025 sayısının "Bilim Tarihinden Notlar" bölümünde, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Felsefe Bölümü, Bilim Tarihi Anabilim Dalı hocası Prof.Dr. Hüseyin Gazi Topdemir, "Helenistik Dönemde Gökyüzü" konusunu seçmiş.
İnsanların gökyüzündeki nesnelerin hareketlerini incelemeye ve gökyüzünün yapısını anlamaya çalışmaya ne zaman başladıklarını kesim olarak söylemek güçtür. Bu güçlük, öngörüde bulunmanın mümkün olmadığı anlamına gelmez. Elimizdeki verilere göre, gökyüzünü inceleme etkinliğinin başlangıcı, yazılı hiç bir kaydın günümüze ulaşmadığı tarih öncesi dönemlere uzanmaktadır.
Buradan da gök olaylarının aslında dikkatini, yazılı kaynakların bildiklerinden çok öncesinde de olduğunu anlayabiliyoruz. Günümüzden önce yaşamış insanların dikkatlerini yeryüzünde meydana gelen süreçleri anlamaktan gökyüzüne yönlendirmelerine neden olan şey neydi? Mesela yıldızlı gökyüzünün güzelliği, parlaklığı, renk ve desen çeşitliliği olabilir mi? Gök cisimlerinin hareketlerindeki düzen, meraklarını mı uyandırdı? Diyelim ki bu varsayımların hepsi etkili olsun. O zaman da şu soruyu sormamız gerekmez mi? Yazılı kaynaklarda, efsanelerde veya bunların dışındaki metinlerde yinelendiği üzere, neredeyse sadece hayatta kalmak için mücadele eden insan, gökyüzünde meydana gelen olayları incelemek gibi temel ihtiyaçlarının dışında bir uğraşa nasıl ve neden zaman ayırdı veya böyle davranmasındaki amacı neydi? Olası bir cevap şu olabilir, Koşulların bütün zorluğuna karşın insanlar, varlıklarını sürdürebilmek için doğayla mücadele etmek zorunda kalsalar da doğayı anlama gayretinden vazgeçmemiş, aksine doğa olaylarını ne kadar iyi anlayabilirse hayatlarının o kadar güvenli hale geleceğinin farkına varmıştı. Öyleyse gökyüzü olayları, insanın çevresini gözlemlerken anlamaya çalıştığı doğal olgulardandı. Bilim, evrenin doğası gibi soyut hakikatleri anlamaya çalışma veya salt bilgi edinme değil, hayatın pratik ihtiyaçlarından doğmuştur. Güneş'in ufkun üzerindeki hareketlerini izleyerek bir günü bölümlendirilmesine imkan veren bilgiyi ve deneyimi kazanmıştır.
Mevsim değişikliklerini izleyerek avcılık ve balıkçılık yapabilmiştir. Zira hayatın devamlılığını sağlayan bu etkinlikler, hayvanların yaşam döngülerinin ve göçlerinin düzenli aralıklarla gerçekleştiğinin anlaşılmasıyla eş zamanlı olarak ortaya çıkmıştır. Denizde veya karada yön bulabilmek için gündüzleri Güneş' i geceleri yıldızları izlemiştir. Böylece yıldızların gökyüzündeki hareketlerinin düzenli olarak gerçekleştiğini anlayan insanlar, yaşamlarını düzenlemek için zamanı ölçmenin ve yönetmenin gerekli olduğunu fark etmiştir
Helenistik Dönemde Gökyüzü, İnsanın Yıldızlarla Sınavı başlığı altında Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesinden Prof. Dr. Hüseyin Gazi Topdemir hocam.