TÜRKİYE'NİN İLK KADIN VALİSİ
DR.LALE AYTAMAN
Oksijen Gazetesinin 27 Ekim sayısında 14 .cü sayfasında " Türkiye'nin İlk Kadın Valisi Lale Aytaman" 100'üncü yılda en azından 30-40 kadın vali olmalıydı, başlığı ile veriliyor, haber.
Lale Aytaman, 1991 yılında Muğla'ya vali olarak atandığında cumhuriyetin ilkleri arasına girdi, deniyor.
Aytaman "32 yıl önce Türkiye Cumhuriyetinin ilk kadın valisi oldum. Bu benim için büyük bir onur. Şimdi 2 kadın vali var. Bugün çok daha fazla örneğin olmasını, en azından 30-40 ilde kadın vali olmasını isterdim" diyor.
Oksijen Yazarı Elif Kaya bu hafta sayfasını eski Muğla Valisi ve eski Muğla Milletvekili Dr. Lale Aytaman'ı almış. Milletvekili olduğu dönemde tanıştığı Aytaman'la, Cumhuriyet'in 100.üncü yılı için buluşmuşlar.
Elif Doğan, Lale Hanımı, tanıtımında sesini fazla yükseltmeyen, zarif, çalışkan, disiplinli, kadın hakları savunucusu bir kadın, diye tanımlıyor. 1944 İstanbul doğumlu, babası Dr. Abdullah Köseoğlu 1970'lerde Kocaeli Senatörü imiş. Eski başbakanlardan Nihat Erim de dayısıymış.
Lale Aytaman, İstanbul Avusturya Kız Lisesinden mezun, 1962'de ABD'de öğrenci değişim programına katılmış. İstanbul Üniversitesi Alman Dili Ve Edebiyatı Bölümünü bitirmiş. Hamburg'da doktora yapmış. Ankara ve Boğaziçi Üniversitelerinde görev yapmış. Büyükelçi Reha Aytaman ile evlenmiş. Çiftin bir oğulları olmuş, adını Osman koymuşlar.
Turgut Özal ve eşi Semra Özal Uzak Doğu resmi ziyaretlerinde Aytaman çifti ile tanışmışlar.
Gazeteci Elif Ergu ile Lale Aytaman'ın evinde buluşmuşlar.
Muğla'ya vali olarak atandığı günlerin üzerinden 32 yıl geçmiş.
Atandığı günlerdeki durumunu sorduğumda, Aytaman, "o günleri gurur, mutluluk gibi farklı duygular içindeydim" diyor.
Muğla'ya atanması Lale Hanımın Uzak Doğudaki sıcak ve samimi davranışta bulunması etken olmuştur.
Ama kendi hayatını anlattığı " İgneli Koltukta Dört Buçuk Yıl " kitabında anlatıyor.
Oğlu Osman'ın İçişleri Bakanı Mustafa Kalemli'nin ikna teşebbüsünü daha çocuk yaşlarda olan Osman' in nasıl yetişkin bir birey gibi davrandığını, eşi Reha Bey'in diplomat kişiliğinin etkin olup Lale Hanıma destek verdiklerini okuduğum satırlarda gözlerimin nemlendiğini söyleyebilirim.
Benim de, Vali Aytaman ile ilgili anılarım var.
Muğla'ya tayin olduktan sonra herhalde ilk İl Genel Meclisi toplantısında, beni Belediye Başkanı Orhan Çakır, Özel İdare Binasının olduğu yere aldırır, Vali Aytaman ile görüşmemi sağlar. Konu Muğla'daki hava kirliliğidir. Aytaman, hava kirliliği konusunda oldukça hassastır. Bu konuda ben Muğla'da yapılanları anlattım, neler yapılabileceğini söyledim.
Biz Makina Mühendisleri Odası olarak Türkiye'de ilk defa Güneş Enerjisi Sempozyumu yapmış, bu toplantıları Müze Müdürlüğü Salonunda, bizim yaptığımız toplantılarla açılmıştı, salon. Sempozyuma Vali Lale Aytaman, Belediye Başkanı Orhan Çakır, Muğla Üniversitesi Rektörü Prof.Dr.Ethem Ruhi Fığlalı rahmetli Cumhuriyet Savcısı Ertem Türker, Garnizon Komutanı Taci Sunar katılmışlardı.
Sempozyumun bildiriler kitabını valilik bastırabilir mı? diye gittiğimde " Bana bir hafta verin, imkanımız var mı? diye araştırdı, ama olmadı. Biz de o zaman başka alternatif aradık, odanın teknik görevlisi rahmetli Ertan Serdönmez'i kendi isteğiyle Denizli'ye gitmiş, oradaki işletmelerden reklamlar almış, karşılığında da " Güneş Enerjisinden Yararlanma ve Uygulamaları " kitabı ortaya çıkarmıştık. Daha sonraki günlerde Valiliğe gidip verince, " Selahattin, bunu da başardın " demişti.
Devlet ihale konusunda çok hassas olduğunu, Lale Hanımla birlikte çalışan, hatta onun zamanında Özel İdare mimarı olarak göreve alınan Sermin Madanoğlu ile yaptığımız söyleşide ortaya çıktı.
Oksijen Gazetesinin yaptığı söyleşiden aldığım şu bölümde, "Kız çocukların eğitimine sahip çıkmalıyız. Oyu eğitimli kadınların hayatın içinde olmasını sağlamalıyız. Cumhuriyetin yeni yüzyılında kadınlara güveniyorum. Sporda, sanatta, bilimde çok başarılı kadınlarımız var. Onlarla gurur duyuyorum. Bu kadınları ön plana çıkaralım. Türkiye'nin geleceği için bunu yapmalıyız. " demiştir.
Aytaman'la söyleşiden
Lale Hanım, bir de Özel Idare bünyesinde MELSA şirketini kurmuş, yöresel el sanatlarının gelişmesini sağlamıştır. ABD'nin Fort Lauder Dall kenti ile ilişki kurmuş, TABEC Yönetim Kurulu Başkanı Süheyla Gençsoy"un girişimleri ile Muğla'da inşa edilen evi Graves Müzesinde 23 Nisan 1995'te törenle müzedeki yerine konmuştur. Süheyla Hanımı daha sonraları kaybettik. Belediye Başkanı Orhan Çakır Muğla evini belediyenin marangoz atölyesinde yapımını sağlamıştır. Önceleri demir profil kullanmayı düşünmüşler, o arada devreye Taşkın Bilginer girerek, alüminyum profil kullanılmasını önererek yapının hafiflemesini sağlamıştır. Evin Hayri Madanoğlu'nun atölyesinde iskeletinin kurulmasını sağlanmıştır. Evin ABD'de teslimi sırasında Başkan Orhan Çakır ve eşi de orada olmuşlardı.
Vali Aytaman sık sık gelir yapılanları görürdü, ben de marangozhanenin deposunda yapılan evin her aşamasını izler, valinin gelişlerinde orada olurdum.
" Sayın Demirel'e dosyalarla giderdim . Beni görünce " Yol, su, elektrik istersin" derdi. Muğla Üniversitesi için çok gittim. Daha sonra Bodrum Havaalanı için de çok mücadele ettim. Bu arada Milas-Bodrum Havaalanı isminin verilmesinde katkım oldu. " demiştir.
" Devlet ihalelerinde hak edenlerin almasını isterdim. Maliyetleri düşürmeye çalışırdım. Bunları şeffaf şekilde bir şekilde yapmak isteyince de bazı kişiler, bundan rahatsız oldular. Tehditler aldım, defalarca görevden aldırmak istediler, bu yüzden. Hatta Mustafa Kalemli "İğneli Koltuk" demişti. Tam da öyleydi. Ben doğru bildiğimi yaptım, diyor Aytaman.
Muğla Valisi Dr.Lale Aytaman'ın çok ayrıntılı olarak anlattığı kitabının adını da," İğneli Koltukta 4,5 Yıl" koymuş.
Türkiye'de ilk kadın vali denemesinin Muğla'da düşünülmesinin arkasında Muğla'nın demokrat yapısının ve batıya açılan kapısı olması birinci derece etkili olmuştur.
Muğla Halkı da, Kadın Vali olarak atanmasından dolayı çok mutlu olmuş ve daima gurur duymuştur.
Aytaman'ın söyleşide belirttiği gibi kadın valilerin sayısının azlığı, kadın kaymakam sayısının yeterli olmaması da bu konuda sorunu çözmemeye sebep olmaktadır.
Oksijen Gazetesindeki söyleşi beni, yıllar öncesine götürdü, yaşadıklarımı hatırlattı.
Lale Hanıma uzun ömürler diliyorum, bu vesile ile üzerinde çalıştığım "Kadın Milletvekilleri" konusunda bilgi ve belge topluyorum. Bu konuda Sayın Valim Dr.Lale Aytaman'in, bilgi ve tavsiyelerini alacağım.