AFRODİT
Cumhuriyet Gazetesinde geçen hafta Özgen Acar'ın köşesinde ''Aşk kadını Amerikalı arkeolog Iris Cornelia Love dünyadaki ilk çıplak Afrodit heykelinin peşindeydi Knidos'u dünyaya tanıtmıştı'' başlıklı yazısını okuyunca aklıma hemşerimiz Prof. Dr. Şadan Gökovalı'nın yazmış olduğu ''Söylence'' adlı eserinde okuduğum ''Venüs-Aphrodite'' yazısı geldi. Sayfa: 38. Tanrıçaların içinde en çok Afrodit'i severim. Denize olan sevgim buna etkendir. Aşk ve Güzellik Tanrıçası Afrodit, deniz köpüğünden yaratıldığı için de çok seviyorum bu efsanevi tanrıçayı. Karya'nın ve dünyanın en güzel tanrıçasıdır. Knidos, Muğla'nın Datça ilçesine 2 km uzaklıkta, Ege ile Akdeniz'in buluştuğu yarımadanın ucundadır. En ünlü Afrodit, Knidos'taki çıplak Afrodit heykelidir. Heykelinin yurt dışına kaçırıldığı söyleniyor. Kayıp bir eser. Halen daha bulunamadı.
Aşk ve Güzellik Tanrıçası olan Afrodit'in simgesi güvercindir. Homeros'a göre (ilyadaV/370 vd), Zeus ile Okeanos kızı. Dione'dan; Hesiodos'a göre ise, denizin köpüklü dalgalarından doğmuştur.
'' Dalgalı denize atar atmaz onları
Gittiler engine doğru uzun zaman.
Ak köpükler çıkıyordu tanrısal organdan;
Bir kız tür eyiverdi bu ak köpükten
Önce kutsal Kythera'ya uğradı bu kız.
Ordan da denizle çevrili Kıbrıs'a gitti.
Orada karaya çıktı güzeller güzeli tanrıça,
Yürüdükçe yeşil çimenler fışkırıyordu
Narin ayakların bastığı yerden.
Aphrodite dediler ona tanrılar ve insanlar,
Bir köpükten doğduğu için.''
Gerçekten de Grekçede Aphros, köpük demektir. Bazı anlatıcılara göre, Knidos ile Kıbrıs arasında bir istiridye kabuğundan doğan Afrodit'i, ak güvercinler çektiği bir gök arabası, Tanrılar Dağı Oliympos'a götürür. O da ölümsüzler arasına karışır. Adonis, onun aşkı sevgilisidir. Fakat o tanrıların en çirkini Hephaistos'la evlenmiştir. Aydın ilimizin Karacasu ilçesinin Geyre köyü yakınlarındaki Afrodisyas antik kenti, bu tanrıça adına kurulmuştur.
Atinalı heykeltıraş Praksiteles (İÖ4.yüzyıl) ''çıplak kadın vücudunu, gerçek boyutlarda heykele uygulayan'' tarihteki ilk heykeltıraştı! Bir akşam, Knidos'un deniz kıyısında, arkadaşı Apelles ile kentin ünlü şarabından içiyordu. O sırada, tepedeki tapınaktan inen rahibelerin, elbiseleri ile denize girişlerini gördüler. Rahibelerden yalnızca biri çırılçıplaktı! Rahibenin ''çıplak vücudunu'' gören Praktiseles heyecanlanmıştı. Rahibenin çıplak heykelini yapmalıydı! Rahibeyi poz vermeyi ikna etmeliydi. Rahibe bir adam öldürmüştü. Mahkeme, kızı ''ölüme mahkum'' etmişti. Ancak Praksiteles devreye girerek kızın çıplak soyunmasını istedikten sonra, yargıçlara ''Bu memeleri, yok etmeye razı olacak mısınız'' diye sormuştu! Rahibenin ''memelerinden'' etkilenen yargıçlar, yeniden toplanıp cezayı değiştirerek kızı bir tapınakta yaşamaya mahkum etmişlerdi! Praksiteles'in rahibenin ''yaşam kurtaran'' o vücudunu, ''model'' olarak kullanıp Knidos'a beyaz, sert mermerlerden yonttuğu Afrodit heykeli; ''tarihte dünyadaki ilk çıplak kadın heykeli'' olması açısından da önemlidir. O zamana kadar, tanrı heykelleri çıplak yapılır, ama ''tanrı'' heykellerinin sadece gerdanları açık olurdu. Tanrıça Afrodit bu heykelde, sol elinde kıyafetini tutar ve sağ eliyle de cinsel bölgesini kapar biçiminde betimlemişti. Bu heykeli görmek için Akdeniz kentlerinden pek çok ziyaretçi, Knidos'a gelirlerdi. Praksiteles'in, Knidos'taki çıplak Afrodit heykeli, olağanüstü ün yapmıştı. Sonraki yıllarda bu heykelin 50'den fazla kopyası yapılmıştı. Bunlardan pişmiş topraktan olanı Çanakkale Müzesi'nde, tunçtan olanı ise İsveç Göteburg'dadır. Heykel Knidos'ta özel inşa edilen ''Afrodit Tapınağı'na'' dikilmişti. Iris Cornelia Love, Afrodit tapınağını bulduğunda çok mutlu olmuştu. Bu arada, Knidos'un karşısındaki İstanköy (Kos) Adası da, Praksiteles'ten bir kadın heykeli istemişti. Praksiteles'in, İstanköy'e yaptığı heykel ise giyimliydi. Bu eserini 2017 yılında İstanköy tatilim esnasında görmüştüm.