TURGAY MUTLU MUTLU KÖŞE
PANAMARA
Muğla'nın antik kent yönünden en zengin ilçelerinden birisi de ilçemiz, Yatağan'dır. Buna ülkemizi de katabiliriz. Karya'nın en güzel kenti olan Stratonikeia, Efes'ten daha büyük bir medeniyete sahiptir. Gezip görme açısından geleceği en parlak yer Stratonikeia ve kutsal alanları kült (tapınma) yerleri Lagina ve Panamara olacaktır. Bunu nereden mi biliyoruz? Sevgili hocamız Arkeolog Pr. Dr. Bilal Söğüt'ün yazmış olduğu ''Stratonikeia- Eskihisar ve Kutsal Alanları'' adlı eserinden. Geçen hafta adıma imzalayıp gönderdiği bu güzel antik kitabı iki gün içinde zevkle okuyup bitirdim ve akabinde iki gün sonra eşimle beraber Panamara'yı gezdik. Bağyaka köyünden hastahane arkadaşım Ali Çatalçam rehberliğinde Asar Tepeye çıktık. Kutsal kült Panamara antik kenti harabe bir halde olup bir an önce burada kazı çalışmaları yapılmalıdır. Görüntü içimi kararttı. Üzüldüm. Panamara, derli toplu bir hale getirilerek turizme açılmalıdır. Tapınaklar yıkılmış vaziyette. Hazine avcıları yıkmışlar, parçalamışlar, kırmışlar antik eserleri. Yazık! İçim acıdı. Yılanların ve kaplumbağaların cirit attığı bu yerde; antik kalıntılar, yazılı birkaç sütun, kırık mermer parçaları ve üstleri açılarak talan edilmiş mezarlar (Lahit) var. Bol bol fotoğraf çekerek arşivime koydum. Tapınağın tamda üstünde büyük bir enerji hattı var. Bürokratik yollardan kurumlar arası yazışmayla buradaki büyük direk bir an önce kaldırılmalı ve ülke turizmi açısından hemen kazı başlatılmalıdır.
Bilal Söğüt'ün kitabından alıntıyla Zeus Panamaros Kutsal Alanı Panamara:
Stratonikeia antik kentinin yaklaşık 13 km güneydoğusunda yer alan Zeus Panamaros Kutsal Alanı, Muğla ili, Yatağan ilçesi, Bağyaka mahallesi sınırlarında, eski Bağyaka köy yerleşiminin hemen güneyinde, Asar Tepe'nin zirvesinde yer almaktadır. Kutsal alanın ilk tanıtımını Fransız araştırmacılardan G. Cousin ve G. Deschamps tarafından 1886 yılında yapılmış, bundan sonra pek çok araştırmacı buraya gelmiştir. Genellikle yüzeyde bulunan kitabelerin yayımlandığı kutsal alanda, detaylı bir kazı veya sistemli bir yüzey araştırması yapılmamıştır. Burada bulunup, tamamına yakını yayımlanan 500'den fazla yazıtın olduğu bilinmektedir. Kutsal alanın yazıtları ile ilgili en geniş ve detaylı çalışma M. Çetin Şahin tarafından gerçekleştirilmiştir. Yüzeyde tespit edilen kalıntılar Arkaik Dönem ile Geç Roma İmparatorluk Dönemi arasında tarihlenmektedir. Bu tarihler arasında yoğun bir dinsel faaliyetin yaşanmış olduğu anlaşılmaktadır. Kutsal alan en yoğun sürecini Helenistik Dönemde yaşamıştır. Karca Panamara isminden adını alan Panamaros Kutsal Alanı'nın, Karia Bölgesinde tapınılan yerli bir tanrı olan ve Komyros diye adlandırılan bir kültün devamı olduğu düşünülmektedir.
Eldeki verilere göre kutsal alan içinde Zeus ve Hera'ya adanmış iki tapınak vardı. Bunların ikisinin haricinde kutsal alanda Artemis, Aphodite, Apollon, Separis, Demeter, Asklepios, Hermes ve Nike ile İmparatorluk kültünün olduğu anlaşılmaktadır. Bunlara ilave olarak, Agustus Döneminde inşa edildiği bilinen bir stoa(üstü örtülü yapı) haricinde, bir kabul ve yemek salonu ile dükkanlarda bulunmaktaydı.
Kutsal alan ve Sratonikeia'da, Zeus Panamaros kültüyle ilişkili bayramlardan; Panamara'nın Stratonikeia kentinde, Komyria ve Heraia'nın ise Zeus Panamaros Kutsal Alan'da kutlandığı bilinmektedir. Tören yapılacağı zaman Zeus heykeli, yolun yokuş ve uzun olması nedeniyle at üzerinde Zeus Panamaros Kutsal Alanından Stratonikeia antik kentine kurbanlar ve tören alayıyla birlikte getirilmekte ve buradaki tören tamamlandıktan sonra aynı şekilde kutsal yoldan tekrar geri götürülmekteydi. Heykelin getirilişinde ve geri götürülüşünde farklı törenler düzenlenmekteydi.