İSKENDERİYELİ ASTRONOM, MATEMATİKÇİ COĞRAFYACI CLADIUS PTOLEMAIOS (BATLAMYUS) (100-170)
MEHMET BİLDİRİCİ
Bu yazımda da İskenderiye'de yaşamış orada yetişmiş, Yunanlı Matematikçi Astronom, Coğrafyacı Cladius Ptolemaios incelenecektir. Arap kültürünü o kadar etkilemiştir ki ismi Batlamyus el Kaluzi olarak benimsenmiş eserleri Arapçaya çevrilmiştir.
Hayatı hakkında bilinenler çok azdır. O da batı ve doğu dünyasında birbiri ile çelişmektedir. Bilinenler Mısır İskenderiye'de Roma döneminde yaşadığı dünyanın en kültür merkezi İskenderiye Kitaplığında çalıştığıdır.
Batlamyus'un matematik ve Coğrafya konusunda eserleri vardır.
İlk eseri Matematik Sentez (Mathematike Syntaxis) Arapçaya El Mecisti olarak çevrilmiş, Eser 13 bölümden oluşmaktadır.
Eser 12 yüzyılda Arapça'dan Latice'ye Almagest olarak çevrilmiştir.
Bu olay o kadar önemli ki üzerinde durmamız gerek. Araplar aynı coğrafyada yaşayan Sümer, Babil uygarlıklarının farkına varmamıştır. Bu uygarlıkları tanıyan ve onlardan faydalanan Eski Yunanlılardır. Araplar da Avrupa'dan önce Eski Yunan ile tanışmış, Grekçe eserler Arapça'ya çevrilmiştir. Burada Almagest'in Arapça'dan Latince'ye çevrilişi hayret vericidir.
Almagest 13 kitaptan oluşmaktadır.
Birinci kitapta Yer merkezli bilgiler yer almakta
İkinci kitapta Küresel Trigonomtri işlenmektedir. Trigonomtri Matematikte çok önemli bir konudur.
Üçüncü ve dördüncü beşinci kitapta güneş ve ayın hareketleri incelenmektedir.
Diğer bölümlerde de benzer önemli konular incelenir.
Batlamyus'un ikinci ve çok önemli kitabı Coğrafya'dır. (Geographika). Sekiz kitaptan oluşmaktadır. İlk kitapta o zamana kadar Helenler tarafından bilinen ülkelerin haritaları verilmekte, ardından diğer ciltlerde önemli kentler hakkında bilgiler bulunmaktadır. Bu kitap Kristof Kolomb'a (15. Yüzyıl) kadar denizcilerin başvuru kitabı olmuştur.
Çok yönlü bir araştırmacı bir kişi olan Batlamyus'un Optik konusunda araştırmaları bulunmaktadır. Ayrıca Astronomi konusunda çalışmaları yer almaktadır.
Sonuç olarak ben 3-4 yıldan bu yana uygarlık konusunda önde gelen kilometre taşlarını yani bilim felsefe matematik adamlarını incelemekteyim. Şunu itiraf etmeliyim ki bazıları hakkında çok uzun zamandan beri bilgim olduğu halde bazılarının ismini yeni duymuş ve her biri için 3-4 gün araştırarak bu yazıları yazmaktayım.
Kitaplar ve internette hepsi hakkında geniş bilgiler bulunmaktadır. Peki yazmaktaki gayem bunların hayatlarına eserlerine bir seviyeden görebilmek ve değerlerini karşılaştırabilmek
İslam bilginleri böyle çok güzel bir ışığı batıdan önce yakalamışlar ancak bunu devam ettirememişlerdir.
Bence bunların sebepleri dinin doğmalarına kendilerini teslim etmek, akıl yolu yerine nakil yolunu seçmek Moğol istilaları ve başka sebeplerdir. Bunların çok iyi tartışılması ve doğru ve tarafsız şekilde analiz edilmeli diye düşünüyorum.