Denizli Hierapolis antik kenti (Pamukkale) antik mezarlık alanında (Nekropolis) suyla çalışan taş Kesme makinesi ile ilgili röliyef olduğunu öğrenmiştim. Su tarihi açısından son derece önemli olan bu mezar yazıtı hakkında araştırmalar yapmış bilgi alamamıştım. Bu konuda 06.01.2022 tarihinde Denizli Valiliği kanalı ile Denizli Müze Müdürlüğüne bu yazıtın okunup okunmadığını yazı ile sormuş Valilik kanalı verilen yanıtta çevirisi hakkında bilgi yoktu..
Ta ki İnternet siteme Paul Kessener'in bu konuda makalesi gelene kadar. Tanış olduğum birçok toplantıda birlikte olduğumuz Paul Kessener'in makalesi "Stone Sawing Machines of Roman and Early Byzantine times in the Anatolian Mediterranean-Anadolu Akdeniz Bölgesinde Roma ve Erken Bizans dönemlerinde Taş Kesme Makineleri" isimli idi. Makale bu konuda doyurucu bilgiler içeriyordu. Buradan Hierapolis mezar yazıtı konusunda bilgiler verilecektir
Hierapolis antik mezarlığının kuzey kısmında 2005 yılında bir mezar taşında su ile çalışan Taş Kesme hızarının krokisi görülmüştür. Bu yazıtın resmi yazı sonuna eklenmiştir.
Mezarın sahibinin M. Aur Ammianos adlı kişiye ait olduğu, bu kişinin dönen tekerler konusunda uzman olduğu elinden her işin geldiğini ve Mitolojide ki Daidalos gibi olduğu yazılmaktadır. Daidalos Mitolojide elinden her iş gelen tanrısal bir kişidir.
Kabartma, bir tarafa doğru uzanan uzun bir şafta sahip büyük bir dikey su çarkını göstermektedir. Şaft, iki küçük, dikey dişliden oluşan bir ikincil dişli takımıyla donatılmıştır. Üçüncü tekerlekten, biri sola, diğeri sağa olmak üzere iki eğimli çubuk, açıkça dikey testere çerçevelerine doğru uzanır.
Bu model su ile çalışan taş kesme hızarı 3 yerde görülmüştür.
HIERAPOLİS (DENİZLİ
EFES İZMİR
Bu kentte iyi korunmuş taş kesme makinesinin kalıntıları 1880'lerde Efes'te görülmüştür. 2006 yılında Alman Fritz tarafından kalıntılar incelenerek yeniden inşası çalışması yayınlanmıştır.
GERASA ÜRDÜN
2000 yılında Fransa Tours Üniversitesi'nden Jacques Seigne, Ürdün Gerasa antik kenti Artemis tapınağının bir odasında Bizans dönemine ait çok bıçaklı, su ile çalışan ikiz taş testerenin kalıntılarını keşfetmiştir Bir odanın üstündeki bir rezervuardan su, 4 metrelik dikey bir su çarkına yönlendiriliyordu. Gerasa antik kenti kum altında kaldığından %90 oranında korunmuş şahane bir Roma kentidir. 2007 yılında Ürdün'de yapılan Uluslararası tarihi su toplantısına katılmış bulunuyorum. Fransız Jacques Seigne'nin eskiyi örnek olarak yeniden kurduğu makineyi görmüş ve kendisi ile tanışmıştım.
Paul Kessener Taş Kesme Hızarının tarihi konusunda bilgiler de vermektedir. Roma döneminde Fransa'da yaşamış Latin Şairi ASONIUS (310-395) Mosella adlı şiir kitabında Alp dağlarında taş kesme makinelerinin gürültüsünden söz etmektedir. Özet olarak bu makinelerin Roma ve Erken Bizans dönemlerinde kullanıldığı kabul edilebilir. Bu konu ve yazarı tanış olduğum Paul Kessener ile ilgili önceki yazılarım Muğla Devrim Gazetesinin 14.04.2022 & 09.05.2022 & 14.12.2022 tarihlerinde yayınlanmıştır.
Hierapolis antik kenti eşsiz yapı kalıntılarıyla zengin olduğu kadar Erken dönem Hıristiyanlıkta da önemli nir yere sahiptir. İsa'nın havarilerinden Apostol Phlipp burada işkence ile öldürülmüş toprağa verilmiştir. İsrail Betsheba kentinde doğan Phlipp önce Yajya Peygambere (Saint John the Baptist) bağlanmış daha sonra İsa'nın havarisi olmuştur. Yahya Peygamber İsa'yı vaftiz eden kişidir. Birinci yüzyılda yaşamış, Suriye've Frigya Bölgesinde Hıristiyanlığın yayılmasında etkili olmuştur. Apostol Phlipp Mezarı son yıllarda Hierapolis antik kentinde bulunmuştur.
Hierapolis te bulunan taş kesme makineleri ile ilgili resim eklenmiştir.