CHARLES NEWTON KAZILAR YANINDA KARIA BÖLGESİNDE GEZİLERİ
MEHMET BİLDİRİCİ
Bir önceki yazımda hayatını incelediğim Charles Newton Karia Bölgesinde yaptığı kazılar yanında "Knidus, Halikarnasos'da Keşifler" kitabının ikinci cildinde gördüğü yerler hakkında 1855-1857 yıllarına ait detaylı açıklamalar da bulunmaktadır. Bu yerler arasında Knidos, Halikarnassos (Bodrum) Milas, Muğla, Stratoniceia, Marmaris, Keramos (Ören) yer almaktadır.
Akyaka'nın konu edildiği Marmaris'ten Muğla'ya Yolculuk benim için en kıymetli ve nadir olanıdır. Buradan başlayacağım, zaman içinde diğerlerine de imkânlar ölçüsünde devam edeceğim.
Aslında benim bu konuda Devrim Gazetesinde 25.06.1997 tarihinde bir yazım çıkmıştı. Bu yazıda kaynak olarak Peter Benedict'in "Ula an Anatolian town- Ula bir Anadolu İlçesi"nden yararlanmıştım. Charles Newton'un kitabında, kaynağın aslına ulaşmıştım. Çok mutlu oldum konuyu yeniden gündeme getirdim.
Önce Marmaris gezisini ve arkasından Marmaris'den Muğla'ya yolculuğunu aynen vereceğim.
Yazımda yer isimlerini onun yazdığı gibi yazacağım, bugünkü durumları hakkında parantez içinde açıklamalar yapılacaktır.
MARMARİS
Marmarice köyü, sıtmanın hüküm sürdüğü bataklığın kenarında yer alan bir kaç küçük evden oluşuyor. Liman şu anda harabe halindeki küçük bir Ortaçağ Kalesi tarafından korunmaktadır. Köyün bir milin dörtte üçü kadar kuzeyinde, ovadan aniden yükselen bir tepede antik kent kalıntıları vardır. Marmaris içinde antik kalıntı yoktur. (Bu kent Physkos antik yerleşim). Marmarice'den bu tepeye giden yol, eteğinde bir Rum Kilisesi kalıntılarının bulunduğu bir Türk'e ait bahçeden geçiyor. Bu kalıntılardan tepenin zirvesine, Assar Kalesi (Physkos) olarak adlandırılan ve beton ve kaba taşlarla inşa edilen Ortaçağ Kalesi'ne kadar çalılıklar içinden kıvrıla kıvrıla kayalık geçen bir yol vardır.
Asar Kalesi körfezin ve çevresinin manzarasına hâkimdir. Tepeden aşağı inerken, güney duvarı, çalılıkların arasından aralıklarla yaklaşık 150 yarda kadar görülebilen Helen dönemi sur duvarını fark ettim. Kuzey tarafında, temel sadece birkaç metreye kadar uzanıyor. Duvar, ortalama bir yarda uzunluğunda kaba yontulmuş bloklardan oluşmaktadır. İki sırası temellerin üzerinde kalmaktadır.
Bu kalıntıların yanında Büyük taş plakalarla kaplı bir yer altı geçit vardı, burası bir Yunan anıt mezarı olabilir.
(Marmaris'e ait detay bilgi bundan ibaret, Physkos Marmaris civarında antik yerleşim,
Beldibi ile Camiavlu arası tepelerde, Marmaris'ten Muğlaya tırmanan yolun sol tarafında kalıyor. Herodot ve Strabo kitaplarında bahseder. MB)
MARMARİS- MUĞLA YOLCULUĞU
Marmarice'den Kaptan William Heath Şirketi, "Medusa" eşliğinde bu yolculuğu gerçekleştirdik. (Medusa'nın nasıl bir araç olduğu açıklanmıyor)
Marmarice'den sabah 9.15'te ayrıldık. Yolumuz neredeyse kuzeye doğru uzanıyordu. Manzara çok güzeldi. Tepenin kenarları çam ağaçları (pitch-pine) ile kaplıdır. Solda iki yüksek tepeyi geçtik, ilki çağrı Guert-Bek (?), ikinci Bel Bashy (Belbaşı).
10.30'da yüksek bir sırtı geçtik. İnerken alüvyon birikintilerinin oluşturduğu bir vadiye geldik. Burada Dash Han (Taşhan) adında bir Han vardı Helen duvarcılığını fark ettim, kare bloklar gördük.
(Taşhan bu gün de mevcut, Marmaris-Muğla modern karayolunun üzerinde yaklaşık Marmaris'ten 10 km uzaklıkta, yolcular için yapılmış Han yapılış tarihi bilinmiyor, bazı kaynaklarda yanlış olarak Sarnıç olduğu yazılıdır. MB)
12.10'da Yelgin (?) denilen yerde eski Altın Sivrisi Kalesi'ni geçtik. (Altınsivri Tepesi Eutenna antik yerleşim yeri (deme) Muğla Marmaris yolunda Karacasöğüt yakınlarında. Sur duvarları, sarnıç kalıntısı kaya mezarlar bulunuyor. Bugün olduğu gibi eskiden de kentler ve köyler vardı, köyler deme olarak bilinirdi.)
12.30'da Gheli Borla (Gelibolu) deresini geçtik. Doğal kanal yaklaşık 30 yarda genişliğinde ve sığdır. Ancak yağmurlu havalarda dere tüm vadiyi doldurur. Bu geçitte bir köprünün kalıntısı vardır. ( Akçapınar Azmağı üzerindeki yıkık Köprü ?)
Azmapınar deresi Djova (Gökova) körfezine akar.
Buradan sonra yol Ovaya inmekte ve Djova'ya (Cova-Akyaka Yeni İskele) devam etmektedir.
Yazı devam edecektir.
Yazıya Marmaris'te Arkeolojik Parkta bulunan muhtemelen Physkos'tan gelen yazıtlı kolonlar ve Yol üzerinde Taşhan'ın resmi konacaktır.
2 Ek