??AKSU KÖY ENSTİTÜLÜ DELİKANLI YUSUF BÜYÜKÇOBAN'I UĞURLARKEN
Prof. Dr. Kemal Kocabaş
29 Eylül Çarşamba. Saat 16.00 sularında Yusuf Büyükçoban Öğretmenimin oğlu Hüseyin Büyükçoban telefondaydı ve acı haberi veriyordu. Bir ay önce Aydın'da hastanede ziyaret ettiğimiz güzel insan Yusuf Öğretmenimi, kaybetmiştik. Sonra yoğun bir telefon trafiği ve sosyal medya paylaşımları. 30 Eylül Perşembe günü de Aydın'da öğle namazı sonrası eğitim kahramanı Yusuf Büyükçoban Öğretmenimi sonsuzluğa uğurlayacağız.
Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği (YKKED) Aydın şubemizin başkanlığını, 2004 Nisan ayındaki kuruluşundan 2018 Ocak ayına kadar onurla yaptı. İş ve eylem adamı Yusuf Öğretmenimle birlikte çalışmak, YKKED ailesi içinde onun varlığını, sağduyusunu hissetmek çok önemli bir zenginlikti. Yusuf Amca, son yıllarda doksanlı yaşların biyolojik zorluklarıyla uğraşıyordu, ama aklı hep dernekteydi ve hep de telefonlaşarak ne yapmalıyı konuşuyorduk. Tedavisini yürüten hekim arkadaşımızın önerisiyle görevi arkadaşlarına bıraktı. YKKED Genel Merkezi olarak Sevgili Yusuf Büyükçoban Öğretmenimizin dernekteki 14 yıllık yoğun emeğini arkadaşları, ailesi, YKKED ailesi ve öğrencilerinin kaleme aldıkları yazılardan oluşan "Aksu Köy Enstitülü Delikanlı" adlı bir kitap yayınlayarak selamladık.
Yusuf Büyükçoban, 1928 yılında Fethiye-Zorlar köyünün 6 kilometre uzağındaki dağ mahallesi Oyuk'ta dünyaya gelmiş, yaşamı 9 yaşına kadar hayvan güderek geçen bir halk çocuğudur. Çok yoksul koşullarda çocukluk dönemini yaşayan Yusuf Büyükçoban'ın ilkokul yıllarında hiç ayakkabısı olmaz. 1943 yılında öğrencisi olduğu Aksu Köy Enstitüsü yaşamındaki ilk devrimdir. İlk kez vapur görür, vapur yolculuğu yapar, ayakları da ilk kez potine kavuşur, ilk kez çatalı, kaşığı, ranzası olur. Mandolinle, Hasan-Âli Yücel'in yayımlattığı klasiklerle tanışır. Aksu'da üretime ve imeceye dayalı, yaparak-yaşayarak yürütülen iş okulu süreci onun yaşam boyu başarıdan başarıya koşmasının temel dinamiği olur. Öğretmenlik yıllarında Gazi Eğitim Pedagoji Bölümünü okur, ilköğretim müfettişi olur ve her daim değişim, gelişmeden yana bir yaşam çizgisi üretir. Büyükçoban Öğretmen, Cumhuriyet Eğitim Devrimini çok iyi içselleştirmiş bir öğretmendir. Emekli olduktan sonra ilerici düşün dünyasıyla TÖS ve TÖB-DER'de çalışmış ve son on dört yıl da YKKED imecesinde onurla yer almıştır. Aydınlanma düşüncesini doksanlı yaşlara meydan okuyarak bir yaşam biçimine dönüştüren enstitülü delikanlı gibi yaşamıştır. Son on dört yılda omuz omuza çalıştığım Büyükçoban Öğretmen, Aksu Köy Enstitüsünde demokratik iş ve sanat eğimi ile kendini keşfetmiş bir halk çocuğu, öğretmen, müfettiş, bir aydın, bir ilerici, sade, yalın, çalışkan bir örgütçü ve katıksız bir Cumhuriyetçiydi. Aksu Köy Enstitüsünün kanatlandırdığı Yusuf Büyükçoban, arkasında ona hep güç veren ev hanımı eşi Saliha Büyükçoban Teyze, yüksek öğrenim görmüş biri kız, ikisi erkek üç çocuğu ve dört torunuyla mutlu bir aile ortamı üreten sevgi dolu bir baba ve dedeydi. Dernek ailesi Yusuf Büyükçoban Öğretmenime "Yusuf Amca" diyerek, hep onurla emeğini, çalışkanlığını saygıyla hep selamladı.
Yusuf Amca'yı, 2004 yılında YKKED Aydın şubesinin kuruluş sürecinde tanıştık. 2003 yılında salgın döneminde kaybettiğimiz Halil Vural Öğretmenim ile birlikte Aydın Öğretmenevinde enstitülü öğretmenler ve çalışan öğretmenlerden oluşan bir grupla, sevgiyle ilk buluşmamızı anımsadım. Onlara YKKED'ni niçin kurduğumuzu, neyi amaçladığımızı anlatmıştık, sonra da kuruluş süreci başlamıştı. YKKED Aydın şubesi kuruluş öncülüğünde enstitülü büyüklerimiz Yusuf Büyükçoban, Fehmi Poyrazoğlu, Nihat Öztürk ve Dursun Tuncer öğretmenlerimiz vardı. Sevgili Sümran Ünal arkadaşım da babasının enstitülü arkadaşları arasında onurla görev aldı. TÜS-DER örgütlenmesinden gelen sağlıkçı Fehmi Poyrazoğlu'nu sonraki yıllarda kaybettik. Ortaklar Köy Enstitüsü çıkışlı Nihat Öztürk Öğretmenim sağlık sorunları nedeniyle yönetimden ayrılmak zorunda kaldı. Derneğin tüm ağırlığı, Yusuf Büyükçoban ve Ortaklar Köy Enstitüsü çıkışlı Dursun Tuncer Öğretmenimde oldu. Nisan 2004'te bizlerin de katıldığı coşkulu bir kuruluş yemeği ile Aydın'da YKKED imecesini başlatmışlardı. Dernek örgütlenmesine yabancı değildiler, arkalarında TÖS, TÖB-DER deneyimleri vardı. Çok kısa sürede Aydın'da kendilerini kabul ettirdiler, üniversite ile iyi ilişkiler kurdular.
Yusuf Büyükçoban Öğretmenimizin önderliğinde YKKED-Aydın şubemiz, Aydın'da Köy Enstitülerinin kazanımlarının, aydınlanma düşüncesinin tekrar belleklerde yer almasına yönelik çalışmalar ürettiler. Dernek üyeleriyle kurdukları yoğun ve sağlıklı iletişim ile derneğin üye sayısını ve yayın organı "Yeniden İmece" dergisinin okur sayısını ciddi oranda arttırmayı başardılar. Aydın şubemizde Yusuf Amca'nın sağladığı saygınlıkla hep uyum içinde çalışan bir yönetim anlayışı üretildi ve imececi çalışma anlayışlarını hayata geçirdiler.
Yusuf Büyükçoban Öğretmenim YKKED-yayınlarının dağıtımına hep bir örgüt görevi olarak baktı ve önemsedi. Zaman zaman çantasına alarak dağıttığı dergi ve kitapların okurlarla buluşmasına ciddi katkılar sağladı. Yeniden İmece dergisinin ve yazılan her kitabın, geçmişten-geleceğe bir köprü görevi gördüğünü, çıkan her kitabın yaşanmışlıkların izini taşıdığını düşünerek bu yapıtları birer kültürel miras olarak değerlendirdi. YKKED Genel Merkezinin etkin çalışmalarının hep arkasında, etkinliklerimizde yanımızda oldu ve bizleri yüreklendirdi. YKKED Aydın şubemiz Aydın'daki diğer demokratik kitle örgütleriyle, yerel yönetimle ve Kent Konseyi ile sağlıklı bir iletişim ürettiler, bu çalışmalarıyla da diğer şubelerimize hep örnek oldular.
Yusuf Büyükçoban Öğretmen, Aksu'da özgün Köy Enstitüleri eğitim sistemiyle kendini keşfeder. Aksu'da halk oyunları ekibinde onurla yer alır. YKKED imecelerinde Yusuf Amca'yı Teke yöresinin ezgileriyle elindeki tahta kaşıklarla sahnede gördüğümüz fotoğraflar, Aksu imecesinin izleridir. Büyükçoban Öğretmen, mezun olduktan sonra Tonguç'un deyimiyle "Canlandırılacak Köy"ü, köyün kendi çocuklarıyla yaratma imecesinde "saatsiz öğretmen" sıfatıyla öğretmenlik yapar. Yoksul köy çocuklarını parasız yatılı öğretmen okulu sınavlarına hazırlayarak toplumsal sorumluluğunun ne olması gerektiğine yönelik çok özgün çalışmalar üretmiştir. Bu çalışmaları nedeniyle dönemin egemenlerini de rahatsız eder. Diğer enstitülü arkadaşlarıyla dayanışma içinde bulunarak yoksul köy çocuklarının, özellikle kız çocuklarının "eğitim hakkına" kavuşmalarına yönelik emeği çok değerlidir. 1978 Mayıs ayında emekli olur ama yaşamdan hiçbir zaman da emekli olmaz, yaşamı savunmaya hep devam eder. CHP il örgütünde görev alır. 2004 Nisan ayından sonra da tüm deney ve birikimini YKKED imecesine aktarır.
Yusuf Amca'nın tarzı, çalışkanlığı, sadeliği, güler yüzü, insan ilişkilerindeki olağanüstü iyimserliği, iş ve eylem insanı olma özelliği onun çok değerli insani kazanımlarıdır. Doğanın içindeki yoksul köy koşullarından Antik Perge kentinin kenarındaki Aksu Köy Enstitüsüne gelen Yusuf Büyükçoban bir "eğitim cenneti" olan enstitüde değişim ve dönüşümünü üretmiştir. Akıl ve bilimin rehberliği ve Cumhuriyet kazanımlarını rehber edinen ilerici hümanist çizgisi ile Büyükçoban Öğretmen mesleğinde çok önemli başarılara imza atmış ve öğretmenlik meslek onuruna değer katmıştır. Aksu'da yaşadığı demokratik süreç ve kazanılan toplumsal sorumlulukla demokratik öğretmen hareketinde onurla yer almış ve 76 yaşında da YKKED-Aydın şube başkanlığına emeği ile gelmiş ve onurla görev yapmıştır.
Yusuf Büyükçoban, YKKED İmecesinin onurudur. Onunla beraber çalışmaktan, onu tanımaktan hep onur duyduk, onunla hep zenginleştik, çoğaldık. Onunla ve yönetim kurulundaki yol arkadaşlarımızla Aydın Şakir Baba Restaurant'ta, derneğin Akdeniz Buluşmalarında, Ekim 2017 Lüleburgaz Aydınlanma Buluşmasında, 19 Nisan 2018 tarihinde İzmir'deki Köy Enstitülerinin 78. Kuruluş-kutlama yemeğindeki beraberliklerimizi, söyleşilerimizi ve onun yaşama sımsıkı bağlı güleryüzlü insan duyarlılığını hiç unutmayacağız. Anısına saygıyla.