Prof.Dr.Kemal KOCABAŞ
15-16 Mart 2025 tarihleri arasında Ankara Çay Yolu'nda Musa Göçmen Senfoni Orkestrası Konser Salonu'nda 2. Ankara Mandolin Festivali yapıldı. Son on günde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Ekrem İmamoğlu ve pek çok arkadaşının yargı yoluyla Cumhurbaşkanlığı adaylığının önlenmesi için Balyoz, Ergenekon davalarında gördüğümüz gizli tanıkların ifadeleriyle tutuklanmaları ve ülke çapında halkın gösterdiği tepkiler vardı. O nedenle festival ile ilgili yazımı ancak yazma olanağı buldum.
Mandolin, Cumhuriyetin ve Köy Enstitülerinin simgesel çalgısıdır. Köy Enstitüleri öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve bütünsel gelişimlerini temel alan, iş eğitimi anlayışıyla yaparak, yaşayarak öğrenme ilkesini hayata geçiren demokratik eğitim kurumlarıydı. Enstitülerde müzik ve diğer sanat alanları, iş eğitiminin bir parçası olmuştur. Müzik, bir ders olmanın ötesinde, enstitü yaşamının tamamlayıcı ve iş yaşamının vazgeçilmez bir unsurudur. Köy Enstitülerinin kuramcısı, uygulayıcısı İsmail Hakkı Tonguç enstitü müdürlerine yazdığı mektuplarda: "Enstitülerde bisiklet, motosiklet kullanma işini, bir müzik aracı çalmayı, şarkı söylemeyi, milli oyunlar oynamayı herkes öğrenmelidir" ifadeleriyle eğitim süreçlerini ve uygulamaları yönlendirmişti. Tonguç bir başka mektupta da: "Her enstitüde, başta radyo olmak üzere gramofon, mandolin, davul, zurna, kaval gibi müzik aletlerinin bulunması şarttır. Bunların alınması için hiçbir şey esirgenmemeli. Çocukların kendi kendilerine kaldıklarında çalıp öğrenebilecekleri aletler çok sayıda alınmalı ve serbestçe dağıtılmalıdır, her türlü müzik faaliyeti müessenin her tarafında serbest olmalıdır" ifadeleriyle enstitünün her alanında müzik ve sanat faaliyetlerini zaman ve yer kısıtlaması olmadan gerçekleştirilmesinin önünü açmıştı (1). Bizim evde de Kızılçullu Köy Enstitüsü 1945 çıkışlı sevgili babamın mandolini vardı. Çocukluk yıllarım, kulaklarımda babamın mandolinin tınılarıyla doludur.
FESTİVAL İMECESİNE EMEĞİNİ KATANLAR
Festival yürütücüsü Serpil Özyüksel, Köy Enstitüsü ikliminin yaşandığı bir aile ortamında kendini var etmiş, Gazi Eğitim Enstitüsü Müzik Bölümü çıkışlı emekli müzik öğretmenidir. Serpil Hanım, Kepirtepe Köy Enstitüsü 1947 çıkışlı Osman Dindar öğretmenimizin kızı ve önceki dönemlerde Yeni Kuşak Köy Enstitüler Derneği (YKKED) İstanbul Şube Başkanlığı yapmış olan arkadaşımız Prof.Dr.Seçkin Dindar'ın kardeşidir. İlki 6-7 Nisan 2024 tarihinde gerçekleştirilen festivalin ikincisi 15-16 Mart tarihinde Serpil Özyüksel ve aile bireylerinin olağanüstü çabalarıyla gerçekleşti. Festivalin gerçekleştiği yerin sahibi kim diye baktığımızda bir başka Köy Enstitüsü gerçekliğiyle karşılaşıyoruz. Besteci, orkestra şefi Musa Göçmen'in babası Köy Enstitülü bir öğretmen. Kendisiyle yapılan bir söyleşide: "Babam Köy Enstitüsü mezunu. O zamanki Köy Enstitüsü mezunları apayrı bir yapıda. Her şeyi biliyorlar. Bahçecilikten, duvar örmeyi, denizcilikten, müzikten anlıyorlar. İleri derecede folklor bilgisi vardı onlarda" babasını ve enstitüleri böyle anlatır (2). Festivalin gerçekleştirilmesindeki iki önemli ismin özgeçmişlerinde bir Köy Enstitüsü gerçeği ve müzik tutkusu çok belirgin olarak karşımıza çıkmakta.
YENİ KUŞAK KÖY ENSTİTÜLÜLER DERNEĞİ MANDOLİN ORKESTRASI
YKKED Mandolin Orkestrası İzmir'de 2008 yılında çalışmalara başlamıştır. Amacı, Cumhuriyet Müzik Devriminin tınılarını ulusaldan evrensele anlayışıyla günümüze ve yeni kuşaklara taşımak, mandolin farkındalığını arttırmaktı. O anlamda özellikle günümüzde eğitimin tümüyle dinselleştirildiği, piyasalaştığı, okullarda müzik ve diğer sanat derslerinin örselendiği bir süreçte Cumhuriyetten, çağdaş bir toplum yaratmaktan yana bir vizyonu vardır. Eşim Prof. Dr. Ayfer Kocabaş'ın çalıştırdığı YKKED Mandolin Orkestrasında ilk yıllarda Köy Enstitü çıkışlı öğretmenler de vardı. Onlar dışında öğretmen okulu çıkışlı öğretmenler, müzik öğretmenleri ve mandolin tutkunu müzikseverler yer almakta. Repertuvarlarında enstitülerde çalınan marşlar, türküler, Napolitenler, çok seslendirilmiş parçalar yer almaktadır. YKKED Mandolin Orkestramız derneğin temsilinde, toplumla buluşmasında çok önemli işlevini onurla yerine getirmektedir. Bu süreçte derneğin Bursa, Antalya, Çanakkale ve Lüleburgaz şubelerimizde de mandolin orkestraları kuruldu. Orkestralardaki arkadaşlarımız, özellikle içinde bulunduğumuz ülke koşullarında ülkemizin en özgün kazanımı olan Köy Enstitüleri adıyla orkestrada yer almanın, onurunu taşımaktadırlar. Orkestra, Cumhuriyetin aydınlanmacı, devrimci anlayışını müzikle topluma sunmaktadır. 20 yıl boyunca genel başkanlığını yaptığım YKKED imecesinde YKKED-Mandolin Orkestrasının gelişimine, orkestranın DVD'sinin çıkarılmasına ve orkestradaki arkadaşlarımızla beraber "Müzik ve Mandolin" kitabının çıkmasına katkıda bulunmaktan onur duydum.
DEĞERLENDİRMELER VE GÖZLEMLER
Bu yıl festivale YKKED Genel Merkezi ve YKKED Antalya Şubemizin mandolin orkestraları katılmıştı. Eşim Prof.Dr.Ayfer büyük emek verdiği orkestrayla konserlerinde ve festivallerde beraberdim. İzmir'den YKKED ve TOBAV Mandolin Orkestrasında yer alan arkadaşlarımızla şarkılar, türküler söyleyerek keyifli otobüs yolculuklarıyla Ankara'ya gelerek festivali müzik dışından bir akademisyen olarak izledim. Salona vardığımızda ortam cıvıl cıvıldı. Yakın dostumuz ağabeyimiz İvriz Köy Enstitülü Prof.Dr.Ali Uçan ile kucaklaştık. Açılışta piyanoda Sayın Musa Göçmen, sahnede mandoliniyle Serpil Öğretmen vardı. Salonda bulunan tüm mandolin severlerin hep birlikte çalarak söyledikleri "Dostluk Şarkısı" öğretmen okullu güzel günleri hatırlattı. 2025 Mandolin Festivali, CSO sanatçısı, Gazi Eğitim Enstitüsü Müzik Bölümü öğretim üyesi Şinasi Çilden'e ithaf edilmesi büyük bir değerbilirlikti. İlk bölümde ağırlıklı olarak Şinasi Çilden'in çok seslendirdiği halk müziği eserlerini yorumlayan Ankara Gazi Mandolin Grubu büyük bir beğeni ile izlendi. Tüm grupları izleyemedim. Ancak, Makedonya'dan gelen "Polifonija String" adlı gençlerden oluşan grup Balkan tınılarını salona taşıyarak çok büyük ilgi gördü. Hepimizin kulaklarında yeri olan Gülnihal'i çalarken tüm salon müziğe katılmıştı. Dikkati çeken bir diğer grup mandolin ve gitar virtüözü olan Selim Altınok-Onur Yılmaz ikilisinin verdiği olağanüstü konserdi. Serpil Özyüksel ve sevgili kızı Gözde ile birlikte Ankara Mandolin Duo adıyla seslendirdikleri parçalarla gençlik yıllarımızın melodilerini keyifle dinledik.
TOBAV Mandolin Orkestrasında çalan arkadaşlarımızın bir bölümü YKKED Mandolin Orkestrasında yer alıyor. Dost TOBAV Orkestrasının seslendirdiği "Valse Davet ve Sultaniyegah Sirto" parçaları büyük beğeni aldı. YKKED Mandolin Orkestrası Köy Enstitülü Tahsin Kılıç'ın çok seslendirdiği "Mavilim" ve ayrıca "La Leyende, Bagatella,Çoban Yıldızı" parçalarıyla büyük ilgi gördü. Köy Enstitülerinin bir diğer önemli özelliği halk kültürünü eğitim dizgesine katmasaydı. O nedenle YKKED Mandolin Orkestrası repertuvarında başarı ile seslendirdikleri "İzmir Zeybeği ve Kordon Zeybeği" de vardı. Bu yıl Köy Enstitülerinin 85. Kuruluş yıldönümüydü. YKKED Mandolin Orkestrası tüm salonun coşkuyla katılarak söylediği "Ziraat Marşı" ile konserini tamamladı. Bu yıl organizasyonda Çankaya Belediyesinin desteği alınmıştı. 15 Mart akşamı belediyeye ait bir sosyal tesiste hep beraber müzik şölenine dönüşen yemek, gruplar arası iletişim anlamında çok değerliydi. Her organizasyonda olduğu gibi salonda küçük teknik aksaklıklar vardı. Ses düzeni zaman zaman aksadı. 2.Ankara Mandolin Festivalinde bir başka yenilik; bazı grupların konserlerini Ankara Kuğulu Parkta gerçekleştirmeleriydi. 16 Mart sabahı İzmir grubu yatılı okul öğrencilik yıllarımızdaki gezilerde olduğu gibi otobüste şarkılarla, türkülerle, Afyon lokumları tadarak, Uşak tarhana çorbası içerek talı bir yorgunlukla İzmir'e döndük.
Mandolin Festivali imecesine emek veren katkı yapan herkese, kuruluşlara teşekkür ediyoruz. Müzik, barışın, sevginin dilidir. O nedenle evrenseldir. Ülkemizde adaletin, barışın, sevginin, müziğin, çiçeğin, şiirin egemen olduğu, okullarımızda mandolin tınılarının yükseldiği güzel günler dileğiyle herkesin bayramını kutluyorum.
Kaynakça:
1)Kocabaş.A-Kocabaş.K.(2024). Müzik ve Mandolin, YKKED Yayınları, İzmir
2) https://www.sabah.com.tr/ankara-baskent/2015/01/27/ozel-sanat-sektoru-gelismeli